ਭਾਗ ੧

ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੋਗੀ

ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਝਾਕੇ

੧. ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ, ਪੂਰਨ ਦਾ ਭੋਰੇ ਪੈਣਾ, ਮਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ

ਪੂਰਨ ਦਾ ਮਾਂ ਥੀਂ ਵਿਛੋੜਾ

ਸੂਰਜ ਇੱਛਰਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸਾਰ,
ਜੋਤਸ਼ ਦੇ ਵਹਿਮ ਨੇ ਖਾ ਲੀਤਾ,
ਕਈ ਬਰਸਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ, ਰਾਜੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੇ ਪੁੱਤ ਭੋਰਿਆਂ ਚਾ ਦਿਤਾ,
ਮੂੰਹ ਤੱਕਣਾ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਤਦ ਰਾਜੇ,
ਜਦ ਉਹ ਜਵਾਨ ਹੋਸੀ ਮਾਲਕ ਤਖ਼ਤ ਤਾਜ ਦਾ ।
ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ ਸਬਰ ਕਰ ਖ਼ੈਰ ਪੁੱਤ ਦਾ ਮਨਾਉਂਦੀ ਸੀ,
ਆਖੇ ਮੈਨੂੰ ਠੰਡੀ ਵਾ ਆਵੇ ਪੁੱਤਰ ਰਹੇ ਭੋਰੇ,
ਮੈਥੀਂ ਵਧ, ਰੱਬ ਸੱਚਾ ਉਹਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦਾ ਏ,
ਰਾਜਾ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਆਖੇ ਲੱਗ ਕੇ ਤੇ,
ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਹਨੇਰੀਆਂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਪਾ ਦਿੱਤਾ;
ਗਊ ਪਾਸਂੋ ਵੱਛਾ ਵਿਛੋੜਿਆ ਸੂ!
ਇੱਛਰਾਂ ਸ਼ੁਕਰ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰਦੀ,
ਲੈਂਦੀ ਲੱਖ ਲੱਖ ਮੁਬਾਰਕਾਂ, ਹਰ ਘੜੀ,
ਤੇ ਦਮ-ਬਦਮ ਪੁੱਤ ਆਪਣਾ ਮਾਂ ਪਾਲਦੀ ਸੀ,
ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਭਲਾ ਕੌਣ ਵਿਛੋੜੇ ?

੨. ਵਾਤਸਲ ਪਿਆਰ ਦਾ ਯੋਗ

ਪੂਰਨ ਇਕ ਪਿਆ ਭੋਰੇ, ਦੂਜਾ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਪੂਰਨ ਮਾਂ ਦੇ
ਪਿਆਰ ਨੇ, ਧਿਆਨ-ਜੰਮ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਲਿਆ ।
ਪੁੱਤਰ ਪਾ ਝੋਲੀ, ਮਾਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਥਬੋਕਦੀ, ਸਵਾਲਦੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ,
ਦੇਂਦੀ ਲੋਰੀਆਂ, ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਬੱਚਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਪਾਲਦੀ ਏ ।
ਪੰਘੂੜੇ ਦਾ ਪੂਰਨ, ਮਾਂ ਝੂਟੇ ਝੁਲਾਂਵਦੀ ਏ ।
ਕੱਪੜੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਬਣਾ ਬਣਾ, ਨਾਮ ਲੈ ਲੈ ਪੂਰਨ ਪਹਿਨਾਂਵਦੀ ਏ ।
ਕਦੀ ਪਾ ਝੋਲੀ ਸਵਾਲਦੀ ਏ, ਪੱਖਾ ਕਰੇ, ਡੋਲਦੇ ਨੂੰ ।
ਚਾ ਕੁੱਛੜ, ਮਹੱਲਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਟਹਿਲਾਉਂਦੀ ਏ ।
ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ ਦਮ-ਬਦਮ ਸਦਕੇ, ਪੂਰਨ-ਪੁੱਤ ਥੀਂ ਸਦਕੇ ਜਾਂਉਂਦੀ ਏ ।
ਘੜੀ ਘੜੀ ਰੱਖਾਂ ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਉਂਦੀ ਏ ।
ਦਿਨ ਰਾਤ ਪੂਰਨ ਪੂਰਨ ਕਰਦੀ, ਰੱਬ ਨੂੰ ਕੂਕਦੀ ਪੁਕਾਰਦੀ ਏ ।
ਉਠਾ ਪੱਲਾ ਆਪਣਾ, ਕੁੜਤੇ ਨੂੰ ਚੱਕ ਉਤੇ
ਪੁੱਤ ਪਾ ਝੋਲੀ, ਮੁੜ ਕੱਜ ਢੱਕ ਕੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਲਾ ਛਾਤੀ ਦੁੱਧ ਭਰੀ, ਮਾਂ ਦੁੱਧ
ਪਿਆਲਦੀ ਏ ।
ਦੁੱਧ ਪੀ ਕੇ ਬੱਚਾ ਰੱਜ ਮਸਤ ਹੁੰਦਾ,
ਨਿੱਸਲ ਹੋ ਮਾਂ ਦੀ ਝੋਲ ਵਿਚ ਲੇਟਦਾ ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦਾ ।
ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਬੱਚਾ ਹੱਸ ਕੇ ਮਾਂ ਵਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ,
ਦੇਖ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਬੱਚਾ ਮਾਂ ਚੱਕ ਦੋਹਾਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਉਲਾਰਦੀ ਏ ।
ਉਲਾਰ ਉਲਾਰ ਉਹਨੂੰ ਹਸਾਂਦੀ ਤੇ ਨਾਲੇ ਆਪ ਉਹ ਹੱਸਦੀ ਏ ।
ਪੀ ਦੁੱਧ ਬੱਚਾ ਨਿੱਸਲ ਹੋ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਜਦ ਸੌਂਦਾ
ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਚਰਨ ਰੱਬ ਤੇ ਸੁਟ ਕੇ
ਅੱਖਾਂ ਨੀਵੀਆਂ ਕਰ, ਯੋਗ ਨੀਂਦਰ ਜਿਹੀ ਵਿਚ ਨੀਝ ਲਾ,
ਵਾਤਸਲ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਡੁੱਬੀ ਮਾਂ, ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਹੈ,
ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਅੱਧੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ, ਖਿੱਚੀਆਂ ਕਿਸੀ ਉਚਾਈ ਵਲ,
ਨਰਗਸੀ, ਨਰਮ, ਨਦਰਾਂ ਜੀਵਨ ਫੁਹਾਰ ਬੱਚੇ ਸੁੱਤੇ ਦੇ,
ਅੰਗ ਅੰਗ ਉਹ ਆਪਣਾ ਰੂਹ ਭਰਦੀ ਹੈ !
ਇਸ ਝੋਲ ਵਿਚ ਇਕ ਪਿਆਰ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਝੜੀ ਲਗੀ,
ਮਾਂ-ਸੁਰਤਿ ਇaਂ ਬੱਚਾ ਪਾਲਦੀ ਹੈ
ਇੱਛਰਾਂ-ਮਾਂ ਬੱਚਾ ਪਾਲਦੀ ਹੈ
ਕਿ ਸਾਧਦੀ ਹੈ ਇਕ ਯੋਗ ਪੂਰਾ ?
ਉਹਦੇ ਸਵਾਸ ਵਿਚ ਪੂਰਨ, ਉਹਦੀ ਅੱਖ ਵਿਚ ਪੂਰਨ,
ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਪੂਰਨ, ਦਿਲ ਵਿਚ ਪੂਰਨ, ਪੂਰਨ, ਪੂਰਨ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
ਭੋਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪਿਆ ਪੂਰਨ, ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਪਾਲਦਾ,
ਮਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਹੁੰਦੀ, ਪਾਲਦੀ, ਜਫਰ ਜਾਲਦੀ, ਜਾਗਦੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ।
ਸ਼ੁਕਰ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰਦੀ ਦਿਨ ਰਾਤ, ਮੇਰਾ ਬੱਚਾ, ਤੇਰਾ ਬੱਚਾ ਆਖਦੀ ਹੈ ।

੩. ਮਾਂ-ਦਿਲ

'ਮਾਂ-ਦਿਲ' ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਸਦਾ ਇਕ ਬੱਚੇ ਦਾ ਆਪਣੇ ।
ਪਰ 'ਮਾਂ-ਦਿਲ' ਸਭ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਆਣ ਵਾਲਾ ।
ਜੀਵਣ ਸਭ ਬੱਚੇ, ਮਾਵਾਂ ਦੇ, ਹਰ ਮਾਂ ਆਖਦੀ,
ਤੱਤੀ ਵਾ ਨਾਂਹ ਲੱਗੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ, ਇਹ ਜਗ-ਦਿਲ ਮਾਂ ਦਾ,
ਇਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਦਿਲ ਜਿਹੜਾ ਕੁਲ ਆਲਮ ਨੂੰ ਠਾਰਦਾ,
ਸਮਾਧੀ ਮਾਂ ਦੇ ਵਾਤਸਲ-ਪਿਆਰ ਦੀ ਸਦਾ ਪੂਰਨ ।
ਨਿਰਵਿਕਲਪ 'ਨਿਰਚਾਹ' ਬੇਗਰਜ਼, ਉੱਚਾ, ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਾਂ-ਦਿਲ ਹੈ ।
ਪਿਆਰ ਦੀ ਕੁੱਠੀ ਪਿਆਰਦੀ ਦਿਨ-ਰਾਤ, ਮੈਲ ਸਾਰੀ ਧੋਂਦੀ, ਨਿੱਤ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੰਦੀ ਬਾਲ ਨੂੰ ।

੪. ਮਾਂ ਦਾ ਹੁਨਰ

ਭਾਰੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਇਹ !
ਮਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ ਬੱਚੇ ਦੇ ਅਨੇਕ ਮੂਰਤਾਂ ਤੇ ਛਬੀਆਂ ਨਾਲ ।
ਉਹ ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਤੇ ਰੂਪ ਦਮ-ਬਦਮ ਘੜਦੀ, ਸੰਵਾਰਦੀ, ਬਣਾਂਦੀ, ਜਿਵਾਂਦੀ ।
ਪਰ ਉਹ ਬੁੱਤ ਇਸ ਥਾਂ ਦਾ ਹੈ ਕਿਹਾ ਕਮਾਲ ਹੈ ?
ਜਦ ਮਾਂ ਟਕ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਝੋਲੀ ਆਪਣੀ ਵਿਚ ਦੇਖਦੀ,
ਇਹ ਅਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮੂਰਤ,
ਉਤੋਂ ਉਪਰੋਂ ਉਤਰਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਅੱਖ ਵਿਚ,
ਉਹ ਮੂਰਤ ਨਿਰੰਕਾਰ ਦੀ ਮਾਂ-ਜੋਤ ਵਿਚ ਜਾਗਦੀ,
ਮਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਰਗੇ ਦਿਲ ਤੇ,
ਇਕ ਰੱਬ ਵਰਗੀ ਅੱਖ ਦਾ ਝਲਕਾਰ ਹੈ ।

੫. ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ

ਇੱਛਰਾਂ ਰਾਣੀ-ਮਾਂ, ਉੱਚੀ, ਲੰਮੀ, ਰਾਣੀ ਧੁਰ ਦੀ, ਦੈਵੀ ਸੁਭਾ, ਦੈਵੀ ਸੁਹੱਪਣ,
ਅੱਛੇ, ਸੁਬਕ, ਅਰਸ਼ੀ ਨਕਸ਼, ਕੰਵਲ ਨੈਣੀ, ਕੋਮਲ ਬਚਨੀ, ਰਾਣੀ ਪੂਰੀ,
ਮਾਂ ਪੂਰੀ, ਤੇਜ ਦਾ ਮਿੱਠਾ, ਉੱਚਾ, ਦਾਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ ।
ਗੰਭੀਰਤਾ, ਸੀਤਲਤਾ, ਉਦਾਰਤਾ ਬਖ਼ਸ਼ਣਾ ਸੁਭਾ ਹੈ,
ਉੱਚੀ ਹੋਰ ਹੋਈ ਮਾਂ ਬਣ ਕੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਪੁੱਤਰ ਥੀਂ ਵਿੱਛੜ ਕੇ ਸਿੱਖੀ,
ਅੰਦਰੋਂ ਆਪਣਿਉਂ ਯੋਗ ਸਾਰਾ, ਧਾਰਨਾ, ਧਿਆਨ ਤੇ ਸਮਾਧੀਆਂ ।
ਕੁਝ ਆਈ ਧੁੰਧਲੀ, ਧੁੰਧਲੀ ਆਪੇ ਦੇ ਵੱਸ ਨਾਂਹ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਪਿਆਰ ਖੇਡ ਸੀ,
ਇਕ ਸਰਬੱਗਯਤਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਹਾਲ ਦੀ ।
ਬਿਨ ਦੇਖੇ ਜਾਣਦੀ, ਵੱਲ ਹੈ, ਬੀਮਾਰ ਹੈ, ਬਿਨ ਦੇਖੇ ਦੇਖਦੀ, ਖ਼ੁਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਰੋਂਦਾ
ਇਸ ਘੜੀ
ਇੱਛਰਾਂ ਰਾਣੀ, ਦੇਵੀ, ਮਾਂ ਯੋਗਣੀ, ਭਗਤ, ਸੂਰਮਤ ਹੈ ।

੬. ਮਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਯੋਗ ਤੇ ਚਿਤ ਦੇ ਟਿਕਾਣ ਦੇ ਸਾਧਨ

ਠੀਕ ! ਮਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ-ਯੋਗ ਇਕ ਸਹਿਜ-ਯੋਗ ਹੈ ।
ਮਨ ਨੂੰ ਟਿਕਾਣਾ, ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ, ਇਹ ਕੰਮ ਤਾਂ ਬੱਸ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ, ਸੱਭਯ
ਅਸੱਭਯ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ, ਇਹ ਕੋਈ ਕਰਾਮਾਤ ਨਹੀਂ ।
ਕਰਾਮਾਤ ਇਕ ਬੱਸ ਪਿਆਰ ਹੈ !
ਜਿਹੜਾ ਦਿਲ ਦੀ ਟੋਹ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਜਾਣਦਾ ।
ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਡੁੱਲ੍ਹਣਾ ਮਾਂ ਵਾਂਗ, ਹਾਂ ! ਇੱਛਰਾਂ-ਮਾਂ ਵਾਂਗ ਹੋਣਾ ਯੋਗ ਦਾ
ਅੰਦਰਲਾ ਰਹੱਸ ਹੈ,
ਘੁਲ ਘੁਲ ਘੁਲਣਾ ਪਿਆਰ ਵਿਚ, ਵਿੱਛੜ ਵਿੱਛੜ
ਮਿਲਣਾ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ।
ਤੇ ਭੰਨ-ਭੰਨ ਆਪਾ, ਬਨਾਣਾ, ਮੁੜ ਮੁੜ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ।
ਤੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਆਪਣੇ ਧਿਆਨ ਦਵਾਰਾ, ਸਮਾਧੀਆਂ ਦੀ ਨੀਂਦਰ ਦਾ ਪੁਤਲਾ
ਇਕ ਬੰਦਾ ਰੱਬ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ, ਟਿਕਾਉ ਵਾਲਾ, ਦਿਲ ਵਾਲਾ,
ਸੂਰਮਾ; ਉੱਚੀ ਜਿਹੀ, ਤਹਿਲਦਾਰ ਹੀਰੇ ਵਰਗੀ ਕਣੀ ਤੇ ਚਮਤਕਾਰ
ਸਫ਼ਟਕ ਮਣੀ ਜਿਹੀ ਰੂਹ ਕੋਈ ।
ਇਹ ਤਾਂ ਯੋਗ ਕੁਝ ਕੰਮ ਕਰਦਾ, ਸੰਵਾਰਦਾ, ਪਰ ਮੂਧੇ ਮੱਥੇ ਪੈ ਬੇਹੋਸ਼ ਜਿਹਾ,
ਸੁਧ ਬੁਧ ਵਿਸਾਰ; ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਗਵਾਣਾ, ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਕੁਟ ਕੁਟ ਖੋਹ ਜਿਹੀ
ਵਿਚ ਰੁਲਾਣਾ, ਮੁੜ ਜਿਥੋਂ ਜਤਨਾਂ ਨਾਲ ਲੱਭਿਆ, ਇਹ ਕੁਝ ਯੋਗ
ਨਹੀਂ ? ਹੋਸੀ, ਸਾਨੂੰ ਹਾਲ ਉਹ ਦੂਜੇ ਜੋਗ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾਂਹ,
ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਯੋਗ ਦੇਖੋ ਕਿਹਾ ਠੀਕ ਉਤਰਦਾ,
ਹਾਂ ! ਮਾਂ ਦੀ ਨਦਰ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾ ਕੋਈ ਅਸਰਾਰ ਹੈ !
ਰੱਬ ਆਪ ਉਤਰਦਾ ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ, ਉਹਦੀ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਝੋਲ ਵਿਚ,
ਰੱਬ ਆਪ ਮਾਂ ਦੀ ਨਦਰ ਉੱਚੀ ਕਰਦਾ-ਸਿੱਧੀ,
ਮਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਕੋਈ ਡਾਢਾ ਸੋਹਣਾ ਆਵੇਸ਼ ਹੈ ।
ਮਾਂ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਯੋਗੀ ਪਿਆਰ ਦੀ,
ਰੱਬ ਦੇ ਰਚਾਏ ਜੱਗ ਦੀ ਪੂਰਣਤਾ,
ਮਾਂ ਵਿਚ ਰੱਬ ਆਪ, ਹਰ ਬਾਲ ਲਈ ਨਿੱਤ-ਅਵਤਾਰ ਹੁੰਦਾ,
ਮਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਇਉਂ ਬੱਸ ਰੱਬ ਹੈ ।
ਮਾਂ ਦੀ ਲੋਰੀ ਬਾਣੀ ਆਕਾਸ਼ ਦੀ ।
ਮਾਂ-ਦਿਲ, ਮਾਂ-ਪਿਆਰ, ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ, ਮਾਂ ਦੀ ਅਸੀਸ,
ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਉੱਚੀਆਂ, ਬੇ-ਕੀਮਤੀਆਂ, ਇਹ ਮਾਂ ਹੋਣ ਦੀ ਕਲਾਮ ਕਮਾਈ ਹੈ ।
ਕਿਸੇ ਦੀ ਗੀਹਲ ਹੋਣਾ ਇਹ ਤਪ ਹੈ, ਪਰ 'ਮਾਂ ਹੋਣਾ' ਜੀਊਂਦੀ ਹੈ ਪੂਰੀ
ਪੂਰਣਤਾ, ਸਿੱਧੀ ਸਫ਼ਲ ਹੈ ।
ਮਾਂ ਹੋਣਾ ਉੱਚਾ ਸਭ ਥੀਂ ਵੱਧ ਹੈ ।
ਮਾਂ ਹੋਣ ਨੂੰ ਲੋਚਣਾ ਇਹ ਉੱਚੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ, ਉੱਚਾ ਕਰਦੀ ।
ਠੀਕ, ਰੱਬ ਵੀ ਮਾਂ-ਕੁੱਖ ਆਉਂਦਾ, ਪੁੱਤਰ ਰੱਬ ਦਾ ਜੱਗ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ,
ਇਹ ਉਹ ਵੇਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਜਗਤ ਸਾਰਾ, ਰੂਪ ਰੰਗ ਵਿਚ ਬਣ ਬਣ ਨਿਖਰਦਾ,
ਮਾਂ ਹੋਣਾ ਧੀ-ਭੈਣ ਦਾ ਇਕ ਦੇਵੀ ਰਾਜ ਹੈ,
ਇਹੋ ਦੇਵੀ, ਇਹੋ ਕੰਨਿਆਂ, ਇਹੋ ਭਵਾਨੀ, ਇਹੋ ਦੁਰਗਾ, ਇਹੋ ਮਾਂ ਹੈ ।

੭. ਰਾਣੀ ਇੱਛਰਾਂ

ਹਾਂ, ਰਾਣੀ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਸੀ, ਦੇਵੀ, ਭਵਾਨੀ,ਦੁਰਗਾ, ਤਪੱਸਵਨੀ, ਯੋਗਨੀ ਸਭ ਸੀ।
ਰੱਬ-ਉਹ ਵਿਰਲੀ ਅਮੋਲਕ-ਮਾਂ ਸੀ,
ਰੱਬ ਵਾਂਗੂੰ ਅਣਠਿੱਡੇ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪਾਲਦੀ,
ਸੁਹਣੀ ਕੇਹੀ ਗੱਲ ਹੈ ।
ਰੱਬ ਤਾਂ ਦਿੱਸਦਾ, ਪਾਲਦਾ, ਰੱਖਦਾ,
ਤੇ ਬੰਦਾ ਜਿਹੜਾ ਪਾਲਦਾ ਉਸ ਦੀ ਝੋਲ ਵਿਚ ਅੱਜ ਉਹ ਅਣਡਿੱਠ ਹੈ,
ਰੱਬ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿੱਸਦਾ ।

੮. ਸਾਲਵਾਹਨ ਰਾਜਾ ਤੇ ਲੂਣਾਂ ਰਾਣੀ

ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਲੱਗਾ ਸੀ ਇਸ ਸਮੇਂ,
ਰਾਣੀ ਇੱਛਰਾਂ ਪੂਰਨ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ,
ਛੱਡ ਰਾਣੀ ਦੀ ਉੱਚੀ ਚਮਕਦੀ ਹੀਰੇ ਵਰਗੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ
ਕੰਡ ਦੇ ਸੂਰਜ ਵਰਗੀ ਰਾਣੀਅਤ ਨੂੰ,
ਇਕ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਦਾ ਮਹੱਲ ਬਣਾਉਂਦਾ !
ਲੂਣਾਂ ਨਾਮ ਸੀ ਓਸ ਅੱਗ ਦੀ ਪੁਤਲੀ ਦਾ ਸ਼ੋਖ, ਚੰਚਲ,
ਰਾਜਾ ਓਸ ਬੁੱਤ ਦਾ ਸਦਾ ਬੁੱਤਖ਼ਾਨਾ ਟੋਲਦਾ !
ਰਹਿੰਦਾ ਸਦਾ ਉਹ, ਓਸ ਛਲ ਦੇ ਬੁੱਤ ਪਾਸ, ਉਹਦੀ ਪੂਜਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਕਰਦਾ,
ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਦੀਵੇ ਬਾਲਦਾ ਤੇ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲਾਟ ਵਿਚ ਦੇਖਦਾ
ਓਸ ਪੱਥਰ ਦੇ ਬੁੱਤ ਨੂੰ;
ਪੱਥਰ ਪੂਜ ਪੂਜ, ਹੌਲੇ ਹੌਲੇ, ਸਾਲਵਾਹਨ ਦੀ ਹੋਸ਼ ਗੁੰਮਦੀ ।
ਸੱਚੀ ਸੁਹੱਪਣ, ਦੈਵੀ ਬਰਕਤ ਨੂੰ ਕੰਡ ਦੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਬੁੱਤ ਵਿਚ ਰੀਝਦਾ !
ਦਿਨ ਬਦਿਨ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਮਰਦਾ, ਦਿਲ ਹਿਸ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਦਿਮਾਗ਼ ਵੀ ।
ਰੂਹ ਸਾਲਵਾਹਨ ਦੇ ਪੈਂਦੀ ਪਈ ਸੀ ਅੱਗ, ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜਦੀ ।
ਸਾਲਵਾਹਨ ਭੁੱਲਿਆ ਕਿ ਨਵੀਂ ਜਿੰਦ ਮੁੜ ਆਉਂਦੀ ਬੁੱਤ ਦੀ ਪੂਜਾ ਥੀਂ ।

੯. ਲੂਣਾਂ

ਲੂਣਾਂ, ਬੱਸ ਪੱਥਰ ਦਾ ਬੁੱਤ, ਨਿਰਜਿੰਦ, ਨਿਰਦਿਲ, ਹੋਣੀ ਦਾ ਬੁੱਤ ਸੀ,
ਛਲ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਰਾਜੇ ਘਰ ਪਾਇਆ, ਇਕ ਹੈਵਾਨ ਸੀ ਆਪ ਮਤੀ,
ਖਾਣ ਜਾਣਦੀ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ, ਜਿੰਦਾਂ ਵੀਟਣੀਆਂ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਲਈ,
ਰੱਬ ਦਾ ਨਾ ਡਰ, ਨਾ ਭੈ ਕਿਸੇ ਦਾ, ਆਪਣੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ,
ਬੱਜਰ ਦਿਲ, ਬੱਜਰ-ਦਿਮਾਗ, ਬੱਜਰ-ਅੰਗ, ਆਪਣਾ ਮਤਲਬ ਸਾਧਦੀ,
ਅੰਦਰ ਦੀ ਜੋਤ ਬੁਝੀ ਹੋਈ ਲੂਣਾਂ ਦੀ, ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕੀੜਾ,
ਰੂਹ ਸੈਲ ਪੱਥਰ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ,
ਇੰਨੀ ਆਪ ਮੁਹਾਰੀ, ਖ਼ੁਦ ਗਰਜ਼, ਮਾਂ ਹੋਣ ਦੀ ਚਾਹ ਕਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉਠ
ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦੀ ।
ਨੈਣਾਂ, ਬੈਨਾਂ, ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਚਤੁਰਤਾ, ਸੁਹਣੀ ਵਾਂਗ ਸੱਪ ਸੀ,
ਕਹਿਰ ਸੀ, ਤਿੱ੍ਰਖੀ ਵਾਂਗ ਤਲਵਾਰ ਸੀ,
ਭਵਾਂ ਚਾੜ੍ਹ, ਸੁਰਮਾਂ ਪਾ, ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਜਦ ਬਹਿੰਦੀ ।
ਕਮਰ ਪਤਲੀ, ਉੱਚੀ ਉਭਰੀ ਭਰੀ ਛਾਤੀ,
ਉਹ ਵਗਦੀ ਸੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਵਾਂਗ ਬਰਛੀਆਂ,
ਮਾਸ ਖਾਣੀ ਜਾਨਵਰ, ਬੇਤਰਸ, ਬੇਰਹਿਮ, ਸਵਾਰਥ ਦੀ ਪੁਤਲੀ,
ਹੁਣੇ ਬਣੀ ਬੁੱਤ-ਇਨਸਾਨ ਸੀ, ਜਾਨ ਇਨਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹਾਲੇ ਜਾਗੀ ਸੀ ।
ਬੱਸ ਆਪਣੇ ਨੈਣਾਂ 'ਤੇ ਵਾਰਦੀ ਲੱਖਾਂ ਜਾਨਾਂ,
ਆਪਣੇ ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਚਾਅ ਵਿਚ ਸਦਕੇ ਕਰਦੀ ਸਭ ਕੁਝ ਸੀ,
ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਤੁੱਲ ਨਾ ਸਮਝਦੀ ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਨੂਰ ਵੀ,
ਰੱਖ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਸਾਹਮਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੰਤਰ ਉਚਾਰਦੀ,
ਮੇਰਾ ਜਿਹਾ ਸੁਹਣਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਾਂਹ ਜੱਗ ਤੇ;
ਸਹਾਰ ਨਾ ਸਕਦੀ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ, ਰੀਸ ਜਿਹੜਾ ਕਰੇ ਉਹਦੀ ਉਹ ਵੈਰੀ,
ਸਾੜ ਦੀਲ ਵਿਚ ਭਰੀ,
ਕਦੀ ਅਲਸ, ਅਲਸ ! ਬਾਹਾਂ ਚੁੱਕ ਚੁੱਕ ਇਕਾਂਤ ਵਿਚ,
ਅੱਧ ਕੱਜੀ, ਅੱਧ ਨੰਗੀ, ਆਪੇ ਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿਚ ਦੇਖਦੀ,
ਕਦੀ ਲੇਟ ਜਾਂਦੀ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਿਰ ਰੱਖ
ਆਪਣੀ ਬਾਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੰਗਾਂ ਤੇ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ,
ਇਕ ਲੂਣਾਂ ਦੀ ਲੱਖ ਲੂਣਾਂ ਹੁੰਦੀ, ਵੰਨ ਵੰਨ ਦੇ ਕਪੜੇ ਪਾਂਦੀ,
ਵੰਨ ਵੰਨ ਦੀ ਤਰਜ਼ਾਂ ਬਦਲਦੀ, ਬੈਠਣ, ਉੱਠਣ, ਖਲੋਣ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀਆਂ
ਮੁੜ ਮੁੜ ਛਣਕਾਂਦੀ ਵੰਗਾਂ, ਮੁੜ ਮੁੜ ਆਪਣੀਆਂ ਵੀਣੀਆਂ ਨੂੰ ਤੱਕਦੀ,
ਕਦੀ ਹੱਸਦੀ ਤੇ ਸ਼ਰਮਾਂਦੀ, ਨਟੀ ਵਾਂਗ, ਦੇਖੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਲਾਲੀਆਂ, ਹੋਠਾਂ
ਤੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ।
ਸ਼ੰਗਾਰਦੀ, ਸੰਵਾਰਦੀ ਵਾਲ ਆਪਣੇ, ਖੋਲ੍ਹ ਖੋਲ੍ਹ, ਗੁੰਦ ਗੁੰਦ, ਸੁਟਦੀ ਇਧਰ
ਉਧਰ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ,
ਅਕੱਜੀ ਹੋ ਹੋ ਬਹਿੰਦੀ ਘੜੀ ਘੜੀ, ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਬਦਲਦੀ ਹਜ਼ਾਰ, ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ
ਚੁਣਦੀ ਲਾ ਘੰਟੇ ਰੰਗ ਆਪਣੇ ਦੁਪੱਟਿਆਂ ਦਾ,
ਤੇ ਮੁੜ ਮੁੜ ਦੇਖਦੀ ਲੰਹਿਗੇ ਦੀਆਂ ਫਬਣਾਂ,
ਬੱਸ ਗਹਿਣੇ, ਕੱਪੜੇ, ਮੁੜ ਮੁੜ ਬੰਨਣਾਂ, ਇਹ ਸਰੋਕਾਰ ਹੈ,
ਸੌ ਸੌ ਗੋਲੀਆਂ ਪਾਸ ਲੂਣਾਂ ਦੇ, ਸਭ ਤੇ ਜ਼ਾਲਮ, ਸਭ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਦੀ ਆਪਣੇ
ਸੁੱਖ ਲਈ; ਬੇਸਬਰ; ਚੰਚਲ ਹਰ ਘੜੀ,
ਕਦੀ ਨਾਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਨਾਲ ਗੋਲੀਆਂ,
ਦਿਨ ਰਾਤ ਲੂਣਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਅੱਗ ਜਿਹੀ ਲੱਗੀ, ਨੱਸਦੀ, ਭੱਜਦੀ,
ਤੇ ਚਾਹੇ ਅੰਗ ਅੰਗ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਧੇਰੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਠਾਰਨਾ,
ਅੱਗ ਖਾਂਦੀ, ਅੱਗ ਪੀਂਦੀ, ਪਾਣੀ ਨਾ ਲੋਚਦੀ, ਠੰਢ ਦੀ
ਉਹਨੂੰ ਲੋੜ ਨਾਂਹ,
ਤੇ ਖਾ ਖਾ ਅੱਗ ਦੇ ਅੰਗਾਰੇ ਖਵਾਹਸ਼ਾਂ ਹੋਰ ਹੋਰ ਵਧਦੀਆਂ
ਦਿਨ ਰਾਤ ਦਿਲ ਓਸ ਦਾ ਬਲਦਾ ਇਕ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਭਾਂਬੜ,
ਮੁੜ ਹੋਰ ਅੱਗ ਖਾਣ ਨੂੰ ਮੰਗਦਾ,
ਲੂਣਾਂ ਅੱਗ ਦੀ ਨਾਰ, ਖਾ ਖਾ ਸ਼ੂਕਦੀ, ਸ਼ੋਖਦੀ ਹੱਦ ਨਾਂਹ,
ਤੇ ਛਲ ਬਲ ਕਰਦੀ ਲੱਖਾਂ ਉਹ ਘੜੀ ਘੜੀ,
ਕੂੜ ਕਰਦੀ ਕੂੜ ਸੋਚਦੀ, ਕੂੜ ਕਲਜੁਗ ਦੀ ਪੁਤਲੀ !

੧੦. ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਦੀ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਮੌਤ

ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਲੂਣਾਂ ਬਦਲੀ, ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਇਕ ਅੱਗ ਜਿਹੀ
ਸੇਕਦਾ, ਉੁਮਰ ਦੇ ਸਿਆਲੇ ਦਾ ਠਰਿਆ, ਕੰਿਹੰਦਾ ਕਿਹਾ ਆਰਾਮ ਹੈ ।
ਲੂਣਾਂ ਰਾਜੇ ਥੀਂ ਵੱਧ ਕੁਝ, ਉਹਨੂੰ ਹੋਰ ਹੋਰ ਕਾਬੂ ਕਰਦੀ,
ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਜੁੱਸੇ ਦੇ ਲਾਲਚ ਜਿਹੇ ਵਿਚ ਕੈਦ ਰੱਖਿਆ ਸੀ
ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੂੰ ਇਕ ਜਾਦੂ ਜਿਹੇ ਵਿਚ,
ਆਦਮੀ ਦਾ ਲੇਲਾ, ਲੇਲੇ ਦਾ ਖੋਤਾ, ਮਰਦ ਥੀਂ ਨੀਵਾਂ ਨੀਵਾਂ ਰੋਜ਼ ਹੈਵਾਨ
ਉਹਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੀ, ਆਪੇ ਜਿਹਾ ਕਰਦੀ,
ਫ਼ਰੇਬ ਲੱਖਾਂ ਕਰਦੀ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਅਨੇਕ ਮੁੜ ਮੁੜ ਦਿਲ ਨੰਗਾ
ਖਰ ਕਰ ਦੱਸਦੀ, 'ਮੈਂ ਤੇਰੀ' ਆਖਦੀ ।
ਲੂਣਾਂ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ,
ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੈਣ ਨਾ ਰਹੇ, ਨਾ ਦਿਲ ਰਿਹਾ, ਨਾ ਸਿਰ ਰਿਹਾ ਆਪਣਾ,
ਲੂਣਾਂ ਬੈਠੀ ਰਾਜ ਕਰਦੀ, ਸਾਲਵਾਹਨੀ ਤਖ਼ਤ ਤੇ,
ਲੂਣਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਸੀ ਮਿੱਠਾ, ਮਾਸ, ਹੱਡੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਥੋਥਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ,
ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਭੁਲੇਖੇ ਵਿਚ ਮਰ ਗਿਆ, ਧਰਮ, ਕਰਮ, ਇਨਸਾਫ਼, ਕਾਨੂੰਨ
ਕੰਮ, ਰਾਜ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਹੁਕਮ ਸਭ, ਇਕ ਲੂਣਾਂ ਲੂਣਾਂ ਹੋ ਰਹਿਆ !!

੧੧. ਪੂਰਨ ਦਾ ਜਵਾਨ ਹੋ ਭੋਰਿਓਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ

ਪੂਰਨ, ਸੂਰਜ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਦਾ,
ਪੂਰਾ ਲਸਦਾ ਡਲ੍ਹਕਦਾ, ਭੋਰਿਓਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ, ਉਹ ਚੜ੍ਹ ਆਇਆ ।
ਸਭ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਦਿੱਸੇ, ਹੱਥ ਦੀ ਛੋਹ ਥੀਂ ਗਗਨਾਂ ਉੱਚਾ,
ਤੇ ਉਹਦੀ ਪੂਰਨ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਭਖਦੀ ਲੋਅ ਸਭ ਨੂੰ ਲਗਦੀ,
ਖ਼ਲਕ ਦਾ ਦਿਲ ਖ਼ਸ਼ੀ ਹੋਇਆ, ਸਭ ਸਿਰ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਨਿੰਵਦੇ,
ਬਨਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਦਰ ਦਾ ਜਲਵਾ ਬਣਤ ਵਿਚ ਦਿੱਸੇ,
ਅੱਖਾਂ ਚਕਾਚੂੰਧ ਹੋਣ, ਪੂਰਨ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਪੂਰੀ ਲਸਦੀ,
ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਮਹਿਲ ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਯੋਗ ਦੀਆਂ ਕੰਦਰਾਂ ਬਣੇ ਸਨ,
ਉਹ ਅੱਜ ਖ਼ਸ਼ੀ ਦੇ ਅਰਸ਼ ਵਿਚ ਉੱਠ ਚੜ੍ਹੇ,
ਇੱਛਰਾਂ-ਮਹਿਲ ਦੇ ਕੰਧ ਕੋਠੇ, ਬੂਹੇ ਤੇ ਬਾਰੀਆਂ, ਵਾਂਗ ਜੀਂਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ
ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਹੇਕਾਂ ਲਾਉਂਦੇ ।
ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਸਾਵਾ ਘਾਹ ਵੀ ਆਪਣੀ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਜੰਘਾਂ 'ਤੇ ਖਲੋ ਕੇ, ਸਿਰ
ਚੁੱਕ ਚੁੱਕ ਦੇਖਦਾ
ਕੱਖ ਗਲੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਪਰ ਲੱਗੇ, ਉੱਡ ਉੱਡ ਦੇਖਦੇ,
ਪੂਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕੋਈ ਕਲਾਵਾਨ ਸੀ,
ਖ਼ਸ਼ੀਆਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੀਆਂ, ਥਾਂ ਥਾਂ, ਘਰ-ਘਰ, ਝੁੱਗੀ-ਝੁੱਗੀ ਫੁੱਟਦੀਆਂ ਸਨ,
ਰੱਬ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਰੱਬ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਕਚੀਚਆਂ
ਖ਼ਲਕ ਵਟਦੀ,
ਪੂਰਨ ਦੇਖ ਦੇਖ ਨਿਗਾਹਾਂ ਖ਼ਲਕ ਦੀਆਂ ਨਾ ਰਜਦੀਆਂ,
ਉਹਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਮੁੜ ਮੁੜ ਭੁੱਖ ਲਾਂਦਾ ਸੀ;
ਖ਼ਲਕ ਟੁੱਟ ਟੁੱਟ ਪੈਂਦੀ ਵਲ ਮਹਿਲਾਂ;
ਪਰ ਕੋਈ ਕੋਈ ਬੁੱਢਾ ਆਖਦਾ ਰੱਬ ਮਿਹਰ ਕਰੇ,
ਖ਼ਸ਼ੀ ਅਤਿ ਦੀ ਹੈ, ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ ਥੋੜਾ ਚਿਰ,
ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸੁਹੱਪਣ ਤੇ ਚਾਅ ਨੂੰ ਧਰਤ 'ਤੇ ਹੈ ਥਾਂ ਘੱਟ,
ਵੇਲਾ ਮੰਗਲ ਦਾ, ਅਕੱਥਨੀਯ ਅੱਜ, ਮੁੜ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ,
ਰੱਬ ਮਿਹਰ ਕਰੇ, ਕੋਈ ਵਿਘਨ ਨਾ ਪਵੇ, ਪੂਰਨ ਦੇ ਰਾਜ ਤਿਲਕ ਲੈਣ ਵਿਚ ।

੧੨. ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਤੇ ਪੂਰਨ ਪੁੱਤ ਰਾਜਾ

ਬੈਠ ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲ, ਮਾਂ, ਪਿਉ, ਪੁੱਤ ਤਿੰਨੇਂ,
ਮਿੱਠੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੀ ਸਨ,
ਕਿ ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਝੋਲੀ ਲੈ ਆਖਦਾ,
ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਦਾ ਪੁੱਤ ਤੂੰ ਬੱਚਾ, ਇਹ ਰਾਣੀ, ਦੇਵੀ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਤੇਰੀ, ਪਰ
ਪਹਿਲੇ ਦੇਰ ਨਾ ਲਾ, ਜਾਹ ਮਿਲ ਪੁੱਤਰਾ ! ਲੂਣਾਂ ਮਾਂ ਮਤੇਈ ਨੂੰ ਤੂੰ,
ਜਿਸ ਦੀ ਗੋਦ ਹਾਲੇ ਸੱਖਣੀ, ਬੱਚਾ ਉਹ ਆਖਦੀ ਪੂਰਨ ਪੁੱਤ ਮੇਰਾ,
ਇਹ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਚਾਹ ਪੁੱਤਰਾ, ਉਠ, ਜਾਹ ਲੂਣਾਂ ਰਾਣੀ ਦੇ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ।

੧੩. ਇੱਛਰਾ ਰਾਣੀ ਦਾ ਤੌਖ਼ਲਾ ਤੇ ਡਰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ

ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਆਖੇ ਦਿਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚ, ਇਹ ਰਾਜਾ ਕੀ ਪਿਆ ਆਖਦਾ,
ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਡਰਦਾ,
ਕੰਵਲ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਟੁਰ ਜਾਓ, ਵੜੋ ਅੱਗ ਬਲਦੀ ਵਿਚ,
ਅੰਗੂਰਾਂ ਪੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਵਾਂਗ ਦਾਣਿਆਂ ਮੱਕ ਤੇ ਬਾਜਰਾ,
ਭੁੰਨਦੀ ਸੜਦੀ ਰੇਤ ਉਸ ਭੱਠ ਦੀ ਵਿਚ,
ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਬੁਲਾਰਾ ਦੇ ਕੇ, ਜਾਲਾਂ ਤਣਿਆਂ ਵਿਚ,
ਇਹ ਰਾਜਾ ਕੀ ਪਿਆ ਆਖਦਾ ਹੈ,
ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਸਹਿਮਦਾ, ਘੁਟਦਾ, ਮੈਂ ਔਖੀ ਜਿਹੀ ਹੋ ਗਈ ।
ਪਰ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਸੀ, ਵੱਡੇ ਦਿਲ ਵਾਲੀ,
ਉਥੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਭਰੇ ਪਏ ਸਨ,
ਵਚਨ ਮੋੜਨਾ ਓਸ ਵੇਲੇ ਕੁਝ ਅਯੋਗ ਦਿੱਸੇ,
ਪਰ ਰਾਜੇ ਦਾ ਆਖਣਾ ਲੱਗਾ ਬਹੂੰ ਮਾੜਾ,
ਆਖਦੀ ਇਸ ਵਿਚ ਲੂਣਾਂ ਦੀ ਹੀ ਕੁਝ ਚਾਲ ਹੈ,
ਇਹ ਰਾਜਾ ਬੋਲਦਾ ਵਾਂਗ ਤੋਤੇ, ਸਿੱਖਿਆ ਸਿਖਾਇਆ ਲੂਣਾਂ ਦਾ !
ਰਾਣੀ ਮਾਂ ਆਖਦੀ, ਜਾਹ ਬੱਚਾ, ਰੱਬ ਕਡੀ,
ਮਿਲ ਲੂਣਾਂ, ਉਹ ਤੇਰੀ ਮਹਿਤਾਰੀ ਹੈ ।

੧੪. ਪੂਰਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਮਹਿਲ ਲੂਣਾਂ ਨੂੰ

ਬਚਨ ਪਾਲਦਾ ਮਾਂ ਤੇ ਬਾਪ ਦਾ ਪੂਰਨ,
ਪੂਰਨ ਉੱਠ ਗਿਆ ਵੱਲ ਮਹਿਲ ਲੂਣਾਂ
ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਖਿੜਿਆ ਇਕ ਫ਼ਕੀਰ ਹੋਵੇ ।
ਜਵਾਨੀ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਰੱਬ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੈ !
ਜਵਾਨੀ ਤੇ ਫੇਰ ਪੂਰਨ, ਸੋਨੇ ਨੂੰ ਸੁਹਾਗਾ ਸੀ ।
ਮੌਜ ਆਪਣੀ ਵਿਚ ਭਰਿਆ ਰੱਬ ਤੇ ਡਰ ਤੇ ਯਾਦ ਵਿਚ,
ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਖ਼ਸ਼ੀ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੌੜੀਆਂ ਲੂਣਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲ ਦੀਆਂ,
ਪੂਰਨ ਜਾਂਵਦਾ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਜਾਂਦਾ ਵਾਂਗ ਖੁਸ਼ਬੋ ਦੇ ਸੀ ।

੧੫. ਪੂਰਨ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਮਹਿਲਾਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸਾਰ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ

ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਚੜ੍ਹਦਾ ਜਾਏ ਜ਼ੀਨਾ,
ਪੂਰਨ ਦਾ ਚਾਅ ਮਰਦਾ, ਦਿਲ ਕਮਲਾਉਂਦਾ,
ਵਾਂਗ ਫੁੱਲ ਦੇ ਧੁੱਪ ਲੱਗਿਆਂ, ਆਪਣੀ ਡੰਡੀ 'ਤੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾ,
ਕਾਂਬਾ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਆਂਉਂਦਾ, ਮੂੰਹ ਪੀਲਾ ਜਿਹਾ ਪੈਂਦਾ, ਹੋਂਠ ਚਿੱਟੇ,
ਤੇ ਆਖਦਾ ਇਹ ਕੀ ਹੈ, ਮਹਿਲ ਮਾਂ ਦਾ, ਮਾਂ ਬੁਲਾਉਂਦੀ, ਉਡੀਕਦੀ ਦੇਖਣਾ
ਮੈਨੂੰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ।
ਪਰ ਮੇਰੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਇਉਂ ਦਿੱਸਦਾ ਜਿਉਂ ਦੋ ਪਰਬਤ ਕਾਲੇ ਦੋਹਾਂ
ਪਾਸੂੰ ਟੁਰ ਆ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਚ ਦੱਬਣ ਲੱਗੇ ਹਨ, ਤੇ ਹੁਣੇ ਜੀਂਦਿਆਂ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਘੁੱਟ ਮਾਰਨਾ ।
ਇਹ ਕੀ ਪਿਆ ਹੋਂਵਦਾ, ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਸੜਦਾ, ਅੱਗ ਜਿਹੀ ਲੱਗਦੀ, ਸਿਰ
ਦੁਖਦਾ, ਦਿਲ ਪਿਆ ਹਿਸਦਾ, ਜੀ ਮਰਨ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ,
ਚੱਲ ਪੂਰਨਾ ! ਮੁੜ ਚੱਲੀਏ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ, ਉਹ
ਕਿਹਾ ਠੰਡਾ, ਕਿਹਾ ਚੰਗਾ, ਹਲਕਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇਣਾ ਵਾਲਾ ।
ਇਉਂ ਗੱਲਾਂ ਜਿਹੀਆਂ ਕਰਦਾ, ਆਪ ਨਾਲ ਘੁੱਟਿਆ ਜਿਹਾ, ਬਉਰਾਨਾ ਜਿਹਾ
ਪੂਰਨ ਮਹਿਲਾਂ ਉੱਪਰ ਜਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ।

੧੬. ਲੂਣਾਂ ਤੇ ਪੂਰਨ

ਪੂਰਨ ਦੇਖ ਲੂਣਾਂ ਨੂੰ ਸੱਟ ਵੱਜੀ,
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਹਦਾ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਸੁਹਣੀ ਚੀਜ਼ ਕਿਸੇ 'ਤੇ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਨੂੰ ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਇਆ ਇਕ ਕਿਣਕਾ ਪਿਆਰ ਦਾ ਤੇ ਲੂਣਾਂ ਹੈਵਾਨ
ਮੋਈ-ਜੀਵੀ ਕੁਝ ਅੱਧ ਵਿਚਕਾਰ ਜਿਹੇ ਵਿਚ, ਅੱਧੀ ਅਜ ਇਨਸਾਨ ਹੋਈ,
ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਤੱਕਦੀ ਏ, ਕੰਬਦੀ ਏ, ਆਪਾ ਵਾਰਦੀ ਏ,
ਪਰ ਚੁੱਪ ਖੜੀ, ਉਹਦੀ ਚੁੱਪ ਮੁੜ ਮੁੜ ਪੁਕਾਰਦੀ ਏ,
ਬੋਲਦੀ ਮੂੰਹੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀ, ਜਿਵੇਂ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਅੱਜ ਮਰ ਗਈ ਹੈ, ਆਪਾ
ਜ਼ਾਲਮ ਉਹ ਭੁੱਲ ਗਈ ਏ, ਪਰ ਉਹਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਚੀਰ ਚੀਰ, ਸੁਨੇਹੇ
ਮਰਦ ਤੀਵੀਂ ਦੇ ਆਪੇ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦੇ ਨਿਕਲਦੇ ਦਿਸਦੇ ਹਨ ।
ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਕੱਲੇ ਖੜੋ, ਰਾਣੀ ਲੂਣਾਂ ਤੇ ਪੂਰਨ; ਉਹਦੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਪੂਰਨ
ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਹਿਠਾਹਾਂ ਤੱਕਣ, ਲੂਣਾਂ ਕੁਝ ਸ਼ਰਮਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਕੁਝ ਜ਼ੋਰ
ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਚੱਕ ਚੱਕ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਏ, ਵੇਲਾ ਇਉਂ ਹੈ ਦਿਲ ਦੀਆਂ
ਦੱਸਣ ਦਾ, ਇਹ ਸ਼ਰਮਾਂ ਕਿਉਂ ਮੌਕਾ ਵੰਞਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਪਰ ਹਿੰਮਤ ਪੈਂਦੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰਨ ਇਕ ਰੱਬ ਦੀ ਜੋਤ ਵਾਂਗ ਬਲਦਾ ।
ਨੇੜੇ ਆ ਨਾ ਸਕੇ ਕੋਈ ਨੀਵਾਂ ਪਿਆਰ ਉਥੇ,
ਉਸ ਦੇ ਜਿਸਮ ਵਿਚ ਸੀ ਇਕ ਗਗਨੀ ਉਚਾਈ,
ਡਰਦੀ ਸੀ ਲੂਣਾਂ ਅਦਬ ਉਸ ਸੁਹੱਪਣ ਦੇ ਤੋੜਨੇ ਥੀਂ,
ਰਹਿ ਰਹਿ ਤਰਸੇ ਆਖਣ ਨੂੰ, ਪਰ ਆਖ ਕੁਝ ਨਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ।
ਚੁੱਪ ਖੜੇ ਦੁਵਲਿਉਂ ਕੋਈ ਘੜੀਆਂ ਬੀਤੀਆਂ,
ਲੂਣਾਂ ਅੱਧੀ ਛੁਪਾਂਦੀ ਗੱਲ ਸਾਰੀ, ਅਧੀ ਦਸਦੀ ਏ ।

੧੭. ਲੂਣਾਂ ਦੇ ਅੱਧੇ ਛੁਪਾਏ, ਅੱਧੇ ਲੁਕਾਏ ਵਲਵਲੇ

ਲੂਣਾਂ ਮੂੰਹੋਂ ਤਾਂ ਚੁੱਪ ਸੀ, ਕਦੀ ਕੋਈ ਕੋਈ ਅੱਖਰ ਬੋਲਦਾ, ਪਰ ਉਹਦੇ
ਜਿਸਮ ਦਾ ਪੁਰਜ਼ਾ, ਪੁਰਜ਼ਾ ਪੁਕਾਰਦਾ ਸੀ,
ਇਹ ਵਲਵਲੇ ਲੁਕਾ ਕੇ ਸਾਰੇ ਉਸ ਨੇ, ਪਰ ਇਕ ਵਿਚਲਾ ਜਦ ਬੋਲੇ, ਸਾਰਾ
ਮਤਲਬ ਉਹ ਆਪਣਾ ਲੁਕਾ ਲੁਕਾ ਦਸਦੀ ਸੀ, ਬਾਣੀ ਬਤਾਵਿਆਂ ਦੀ ਸੀ,
ਹੱਥ ਪੈਰ ਉਹਦੇ, ਨੈਣ, ਮੱਥਾ ਸਭ ਇਉਂ ਬੋਲਦੇ ਸੀ :
ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮੈਨੂੰ ਕਰ-ਚੇਰੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਰੂਪ ਨੇ ਆਣ ਜਿਵਾਈ ਆਂ ਵੇ ।
ਮੈਨੂੰ ਪਾ ਡੋਲੀ, ਲਾਡ ਲਡਾ, ਮੈਂ ਸਾਰੀ, ਮੈਨੂੰ ਪਾ ਬਾਹੀਂ,
ਖਿੱਚ ਸਾਰੀ ਆਪਣੇ ਵਲ ਵਾਰੀ ਤੇ ਖਿਡਾ ਉਮਰਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵੇ !
ਮੇਰੇ ਮੱਥੇ ਨੁੰ ਤੱਕ, ਇਹ ਧੜਕਦਾ ਹੈ, ਲੋਚੇ ਲੇਟਣਾ ਛਾਤੀਆਂ ਵੇ !
ਉਤੇ ਢਵ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ, ਫੈਲਾਈ ਬਾਹਾਂ ਤੂੰ ਆਪਣੀਆਂ, ਮੈਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ
ਸੰਭਾਲ ਵਾਰੀ ।
ਮੈਨੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਗਲ ਲੱਗ ਲੈਣ ਦੇਵੀਂ,
ਮੈਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਮਿਲ ਬਾਹੀਂ ਪਸਾਰ ਵਾਰੀ ।
ਉੱਚਾ ਕਰ ਓ ਉੱਚਿਆ ਮਸਤ ਜਵਾਨਾ,
ਮੈਂ ਖਲੀ ਹਿਠਾਹਾਂ, ਉਡੀਕਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਵੇ ।
ਮੈਨੂੰ ਪੀਣ ਦੇਵੀਂ ਡੀਕ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮੁਖ ਚੰਦ ਵਾਰੀ ।
ਘੁਟ, ਗਲ ਲਾ, ਚਾ ਮੈਨੂੰ, ਸੰਭਾਲ ਮੈਨੂੰ,
ਮੈਂ ਤਾਂ ਢੱਠੀਆਂ ਢੱਠੀਆਂ ਨਿਕਾਰਿਆ ਵੇ ।
ਪੂਰਨਾ ! ਰੱਖ ਲਾਜ ਮੇਰੀ, ਕਰ ਪਿਆਰ ਜੋਰੀ, ਪਾ ਪਾ ਠੰਢੀਆਂ ਵੇ ।
ਚੋਰੀ ਪਿਆਰ ਦਾ ਡੂਘਾ ਕੋਈ ਸਵਾਦ ਹੈ ਵੇ, ਜਿਹੜਾਮੈਂ ਸਿਖਾਸਾਂ,
ਤੂੰ ਅੱਜ ਖ਼ੈਰ ਪਾ ਸੁਹਣਿਆਂ, ਦਾਨਿਆ, ਮੌਲਿਆ ਵੇ ।
ਮੈਂ ਤਾਂ ਖੜੀ ਖ਼ੈਰ ਮੰਗਦੀ, ਬਰਦੀ, ਨਿਕਾਰੀਆਂ, ਹਾਰੀਆਂ ਵੇ ।

੧੮. ਪੂਰਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਚਨ ਲੂਣਾਂ ਨੂੰ

ਪੂਰਨ ਘੂਰਦਾ, ਮੱਥੇ ਡਾਢੇ ਕਰੜੇ ਵਟ ਪਾ ਕੇ,
ਧੀਰਜ ਧਾਰ ਕੇ ਬੋਲਦਾ ਬਚਨ ਕਰੜੇ,
ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ, ਪੁੱਤ ਪਾ ਝੋਲੀ, ਦਿਲ ਆਪਣਾ ਤੂੰ ਰੰਜ ਰਿਝਾ ਮਾਏ ।
ਕਰ ਪਿਆਰ ਮੈਨੂੰ, ਪਿਆਰ ਰੱਬ ਮਾਏ, ਝੋਲ ਆਪਣੀ ਨਾ ਸਮਝ ਤੂੰ ਖ਼ਾਲੀ,
ਇਹ ਅੱਖਾਂ ਹੱਥਾਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕੱਢ ਦੇਸਾਂ,
ਇਹ ਜਿਸਮ ਹੱਥੀਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਟੁਕ ਦੇਸਾਂ,
ਜੇ ਕਦੀ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਤੇ ਇੱਛਰਾਂ ਵਿਚ ਭੇਤ ਜਾਣਾਂ,
ਦੇਖ ! ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਮਾਏ, ਤੂੰ ਮਾਂ ਮੇਰੀ, ਧਿਆਨ ਕਿਧਰ ਨੱਸਿਆ ਅਜ ਮਾਏ ?
ਕਰ ਜੇ ਲੋੜ ਤੈਨੂੰ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਸਖਣੀ,
ਸਾਰਾ, ਸਾਰਾ ਤੂੰ ਬਣਾ ਆਪਣਾ ਪੁੱਤ ਮੈਨੂੰ, ਰੱਖ ਮਹਿਲੀਂ ਸਦਾ ਮੈਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪਣੇ,
ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ, ਤੂੰ ਸਦਾ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਮਾਏ ।

ਇਹ ਪਿਆਰ ਜਿਹੜਾ ਜਾਗਿਆ ਈ,
ਇਹਨੂੰ ਦਿਲ ਲਾ ਦੇਖ ਮਾਏ, ਇਹ ਅਰਸ਼ ਦੀ ਦਾਤ ਬੂਹਾ ਤੇਰਾ ਖਟਖਟਾਉਂਦੀ ਹੈ,
ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹ ਮਾਏ, ਬਰਕਤ ਰੱਬ ਦੀ ਕੂਕਦੀ ਆਉਂਦੀ ਏ ।
ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਹੋਸ਼ ਪਿਆਰ ਤੇਜ ਦਾ ਇਕ ਚੱਕਰ ਖਾ ਕੇ, ਗਏ ਉੱਡ ਅੱਜ ਮਾਏ ।
ਮੋੜ ਵਾਗਾਂ ਮਨ ਦੀਆਂ ਨੂੰ, ਦੇਖ ਪਿਆਰ ਸੁੱਚਾ, ਰੱਬ ਇਨਸਾਨੀ ਖੜ੍ਹਾ ਸਾਹਮਣੇ।
ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ, ਪਛਾਣ ਮਾਏ, ਵੇਲਾ, ਘੜੀ ਦੇਖ ਸਿਞਾਂਣ ਮਾਏ ।

੧੯. ਲੂਣਾਂ ਮੁੜ ਉਹੋ ਸੁਰ ਛੇੜਦੀ ਹੈ

ਕੁਝ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਈ, ਬੇਬਸ ਹੋਈ, ਲਾਚਾਰ ਜਿਹੀ, ਮਾੜੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਘੁੰਮਣ
ਘੇਰੀਆਂ ਵਿਚ :
ਪੂਰਨਾ ! ਛੱਡ ਗੱਲਾਂ, ਘੁੱਟ ਪਾ ਗੱਲ ਵੰਗਣੀਆਂ ਵੇ ।
ਹੋਣ ਹੋਠਾਂ ਵਿਚ ਹੋਂਠ ਗੱਡੇ ਤੇਰੇ, ਮੇਰੇ,
ਤੇ ਨੈਣਾਂ ਵਿਚ ਨੈਣ ਗੱਡੀਆਂ ਵੇ,
ਇਹ ਲੱਛਦੀ ਛਾਤੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਵੇ, ਘੁੱਟ ਲਾ ਛਾਈ ਆਪਣੀਆਂ ਵੇ ।
ਤੇ ਰੱਖ ਖੜ੍ਹੀ ਖੜ੍ਹੀ, ਬੱਧੀ ਬਧਾਈ ਸਦਾ ਆਪਣੀਆਂ ਜੱਫੀਆਂ ਵੇ ।
ਜਕੜੀਂ ਜਕੜੀਂ, ਮੇਰੀਆਂ ਕਲਾਈਆਂ ਵੇ, ਬੰਦੀਆਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਵੇ ।

ਦੇਖ ! ਇਹ ਰੰਗੀਲੜੀਆਂ ਪਲੰਘੜੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਵੇ ।
ਬਹਿ ਏਥੇ, ਤੂੰ, ਏਥੇ, ਹੁੱਬਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਵੇ ।
ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਦੇਵੀਂ, ਮੈਂ ਠੰਢੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਇਹ ਛਾਤੀਆਂ ਤੱਤੀਆਂ ਵੇ ।

ਪੂਰਨਾ ! ਨਾ ਜੀਣ ਜੋਗੀ ਰਹੀ ਹੁਣ ਮੈਂ
ਤੇਰੇ ਰੂਪ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਈ,
ਕਰ ਬਾਹੁੜੀਂ, ਵੈਦਾ ਤੂੰ ! ਛੱਡ ਗੱਲਾਂ
ਸੰਭਾਲ ਮੈਂ ਨਾਰ, ਨਾਜ਼ਕ, ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੇ ਪਤਲੀਆਂ ਵੇ ।

੨੦. ਪੂਰਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਬਚਨ

ਆ ਦੇਖ ਮਾਏ ! ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਖੜ੍ਹਾ,
ਲੋਚਦਾ ਚਰਨਾਂ 'ਤੇ ਸੀਸ ਰੱਖਣਾ
ਤੇ ਮੰਗਦਾ ਮੈਂ ਅਸੀਸ ਤੇਰੀ,
ਦੇਖ ! ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਸੀ ਮਾਰ ਇਕ ਢਾਹ ਮਾਏ,
ਢਹਿਸੀਂ ਛੱਤ ਆਕਾਸ਼ ਦਾ ਕਾੜ ਕਾੜ ਮਾਏ,
ਪਰਲੋ ਆਣ ਨਾ ਜਾਣ ਕੇ ਤੂੰ,
ਮਰਸੀ ਸਾਰਾ ਜੱਗ ਛੁਰੀਆਂ ਖਾ ਮਾਏ,
ਖ਼ਿਆਲ ਸਿਧਾ ਕਰ ਮਾਏ, ਸਿੱਧਾ ਰਾਮ ਰਾਮ ਮਾਏ ।
ਡਿੰਗਾ ਉਹੋ ਹੀ ਮਾਰਦਾ ਡੰਗ ਮਾਏ ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਜ ਰੱਬ ਪਾਂਦਾ ਤੇਰੇ ਪਿਆਲੇ,
ਜ਼ਹਿਰ ਬਣਾ ਕੇ ਨਾ ਤੂੰ ਘੁੱਟ ਭਰ ਮਾਏ !

੨੧. ਲੂਣਾਂ ਦਾ ਪਾਗ਼ਲਪਨ

ਲੂਣਾਂ ਕਦੀ ਪੈਰ ਪਕੜੇ, ਮੁੜ ਮੁੜ ਡਿੱਗੇ,
ਕਦੀ ਨਿਰਾਸ ਹੋਵੇ, ਕਦੀ ਗੁੱਸਾ, ਕਦੀ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਤੇਜ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਏ,
ਪਰ ਪਾਣੀ ਉੱਬਲਦੇ ਦੀਆਂ ਛਿਣਕਾਂ ਠੰਢੇ, ਉੱਚੇ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਪਰਬਤਾਂ ਦਾ ਨਾ
ਕੁਝ ਵਿਗਾੜ ਸਕਣ ।

ਆਖ਼ਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੂਰੀ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਈ,
ਰਤਾ ਰਹੀ ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰ ਕਾਈ,
ਦੌੜੀ ਦੰਦ ਨਪੀੜ ਉਹ ਵਲ ਪੂਰਨ,
ਲਿਆ ਪਕੜ ਬਾਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਚ,
ਤੇ ਪਾਗਲ ਜਿਹੇ ਜ਼ੋਰ ਵਿਚ ਸੁੱਟਿਆ,
ਪੂਰਨ ਕੋਲ ਵਿਛੇ ਇਕ ਪਲੰਘ 'ਤੇ ।
ਤਦੋਂ ਨੱਸਿਆ ਨੱਸਿਆ ਪੂਰਨ ਮਸੇਂ ਹੱਥ ਛੁਡਾ,
ਪਿੱਛੇ ਤੱਕਿਆ ਨਾਂਹ, ਗਿਆ ਦੌੜ ਪੂਰਨ,
ਆਖਦਾ, ਮਾਂ ਅਜ ਕੇਹੀ ਪਾਗਲ ।

ਲੂਣਾਂ ਪੂਰਨ ਪੂਰਨ, ਆਖਦੀ ਰਹਿ ਗਈ,
ਪਿਆਰ ਦਾ ਕਿਣਕਾ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਖਿਸਕਿਆ,
ਉਸ ਵੇਲੇ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਗਿਆ ਪੂਰਨ,
ਪਿਆਰ ਜਿੰਨਾ ਉਠਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਵੈਰ ਵਿਚ ਬਦਲਿਆ ।
ਬਦਲਾ ਤੇ ਈਰਖਾ ਤੇ ਹਸਦ ਦੀ ਅੱਗ ਬਲ ਉਠੀ,
ਆਖਦੀ ਮਾਰਾਂਗੀ ਪੁੱਤ ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਉਸ ਮੌਤੇ ਜਿਹੜੀ ਮੌਤ ਕਿਸੇ ਕਦੇ ਨਾ
ਸੁਣੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ।

੨੨. ਲੂਣਾਂ ਦਾ ਮਨਸੂਬਾ

ਆਖ਼ਰ ਕੌਣ ਜਾਣੇ ਗੱਲ ਉਹ ਜਿਹੜੀਆਂ,ਲੂਣਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਦੀਵਿਆਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ,
ਲੂਣਾਂ ਮਨਸੂਬਾ ਪਕਾਇਆ ਕੁੰਜ ਗੋਸ਼ੇ; ਦਿਤਾ ਸਬੂਤ ਸਾਰਾ,
ਆਖੇ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ ਕਾਮ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਬਘਿਆੜ ਭਾਰਾ,
ਮੇਰਾ ਸਤ ਓਸ ਕੱਲ੍ਹ ਭੰਨਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕੀਤੀ,
ਮੱਸੇਂ ਲੜ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਆਪ ਬਚਾਇਆ,
ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਨਖ ਦਸੇ, ਮੂੰਹ ਦਸਿਆ ਨਹੁੰਦਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ,
ਵਾਲ ਭਰਿਆ, ਵਾਲ ਖਲੇਰ ਦਸੇ,
ਰਾਜੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਕਰਾਇਆ ।
ਸਬਰ ਹੋਇਆ ਰਾਜੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੂੰ ਤਦੋਂ,
ਮਸੇਂ ਮਸੇਂ ਰੋਂਦਿਆਂ, ਭਬਕਦਿਆਂ ਰਾਤ ਬੀਤੀ,
ਤੇ ਸਵੇਰ ਸਾਰ ਬੁਲਾਇਆ ਪੁੱਤ ਪੂਰਨ ਵਾਂਗ ਭਾਰਿਆ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ।
ਆਖੇ ਡੱਕਰੇ ਕਰਾਂਗਾ ਪੁੱਤਰਾ ! ਅਜ ਤੇਰੇ,
ਜਿਸ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਿਆਂ ਹੀ ਜੱਗ ਸਾਰੇ ਨੂੰ ਦਾਗ਼ ਲਾਇਆ ।

੨੩. ਪੂਰਨ ਮੁਲਜ਼ਮ

ਪੂਰਨ ਚੁੱਪ ਖੜਾ ਜਿਵੇਂ ਪਰਬਤ ਭਾਰਾ,
ਕੱਲ੍ਹ ਮਾਂ ਸੀ ਪਾਗਲ, ਅੱਜ ਪਿਉ ਪਾਗਲ, ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਨਾ ਥਾਂ ਸੀ ਕੋਈ,
ਮਾੜਾ ਜਿਹਾ ਉਹ ਫ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ, ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਦਾ,
ਉਹਦਾ ਕੀ ਹਵਾਲ ਹੋਸੀ, ਕਹਿੰਦਾ ਨਿਜ ਮੈਂ ਜੰਮਦਾ, ਨਾ ਦੁੱਖ ਹੁੰਦਾ, ਇਹ ਮਾਂ
ਨਾਲ ਕੀ ਜ਼ੁਲਮ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ?
ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਲੈ ਜਾਉ ਇਹਨੂੰ ਉਹ ਹਲਾਲ ਖ਼ੋਰੋ, ਅੰਗ ਅੰਗ
ਪੱਛੋ ਇਹਦੇ, ਮਾਰੋ ਇਹਨੂੰ ਇਸ ਮੌਤੇ ।

੨੪. ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ ਦੀ ਕੂਕ ਕਚਹਿਰੀ ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਵਿਚ

ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ, ਕਹਿਰ ਭਰੀ, ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ ਆਈ; ਚੀਰ, ਫਾੜ, ਰਾਜ ਦੇ ਸਤਰ ਸਾਰੇ,
ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਵਾਂਗ ਦੇਵੀ ਕੋਪਵਾਨ ਹੋ, ਇਉਂ ਕੜਕਦੀ ਵਾਂਗ
ਬਿਜਲੀਆਂ ਦੇ :
ਸੜਨ ਕੋਠੜੇ ਸਾਲਵਾਹਨਾ!
ਸੜਨ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਸਾਰੇ,
ਸੜੇ ਰਾਜ ਤੇਰਾ, ਹੁਕਮ ਤੇਰਾ, ਸੜਨ ਤੇਰੀਆਂ ਇਹ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਵੇ ।
ਮਾਰੇਂ ਗਊ ਵਰਗਾ ਚਿੱਟਾ ਦੁੱਧ ਪੁੱਤ ਮੇਰਾ, ਬੇਦੋਸ਼ ਬੇਲੋਸ, ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਬੱਚਾ,
ਜ਼ਾਲਮਾਂ ! ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਤੂੰ ਜ਼ੁਲਮ ਕਮਾਵੇਂ, ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ, ਇਹ ਤਖ਼ਤ
ਰੱਬ ਸੱਚੇ ਦਾ, ਕਦੀ ਨਾਂਹ ਤੇਰਾ,
ਤੂੰ ਉਹਦਾ ਚਾਕਰ ਤੱਕੜੀ ਤੋਲਣ ਵਾਲਾ, ਤੋਲੇਂ ਬਹਿ ਇਸ ਉੱਚੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਕੂੜ,
ਕਪਟ ਸਾਰਾ,
ਹੁਕਮ ਲੂਣਾਂ ਉਸ ਤੱਤੜੀ ਦਾ ਮੰਨੇਂ, ਤੱਕੇ ਉਤੇ ਨਾਂਹ ਅੱਖ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ-ਰੱਬ
ਕੀ ਆਖਦਾ !

ਤੇਰਾ ਕੀ ਅਹਿਵਾਲ ਹੋਸੀ, ਮਰ ਕੇ ਸਾਲਵਾਹਨਾ?
ਕੀ ਮੌਤ ਥੀਂ ਪਾਰ ਦੇ ਦੇਸ ਦਾ ਜੀਣਾ ਤੈਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ?
ਰੱਬ ਭੁੱਲ ਗਿਉਂ ਜਿਹਾ ਵਿਹਲਾ, ਜਿਸ ਇਹ ਤਖ਼ਤ, ਤਾਜ ਤੇ
ਰਾਜ ਤੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ?
ਤੈਨੂੰ ਕੇਹੀ ਵਾ ਵੱਗੀ, ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੁਦਾਅ ਰਾਜਾ ।
ਸੱਚੇ ਰਾਜੇ ਤੂੰ ਭੁੱਲ ਗਿਉਂ, ਬਣਿਉਂ ਆਪ ਤੂੰ ਹੁਕਮ ਦੇਣ ਵਾਲਾ,
ਤੱਕ ਤੱਕ ਰੱਬ ਵਲ, ਉੱਠ ਜਾਗ ਸਾਲਵਾਹਨਾ ।
ਪੁੱਤ ਬੇਲੋਸ, ਬੇਦੋਸ਼, ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਹੈ ਵੇ,
ਤੇਰੇ ਭਾਗ ਹਿਰ ਗਏ ।

ਇਹ ਵਜ਼ੀਰ ਅਮੀਰ ਤੇਰੇ, ਕਿਹੇ ਚੁਣੇ ਤੂੰ ਹਨ,
ਤਰੀ ਭੈੜੀ ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਂ ਆਖਣ, ਤੇਰੀ ਨਾਂਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਖ਼ਰ ਨਾਂਹ ਹੈ,
ਵਜ਼ੀਰ, ਅਮੀਰ ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣ ਵਕਤ ਕਹਿਰ ਦੇ,
ਰੱਬ ਹੈ, ਤੇ ਇਹ ਤਖ਼ਤ ਰਾਜ ਉਸ ਦਾ,
ਇਹ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਸਦਾ ਵਰਤੇ ਹੁਕਮ ਰੱਬ ਦਾ,
ਇਥੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨ ਚੱਲਣ ਬੰਦਿਆਂ ਗੰਦਿਆਂ ਦੇ ।

ਕੇਹੀ ਮਾਰ ਵੱਗੀ ਤੈਨੂੰ ਸਾਲਵਾਹਨਾ !
ਇਹ ਰਾਜ ਗਿਆ, ਗਿਆ ਡੁੱਬਿਆ, ਮੁੱਕਿਆ ਅੱਜ ਥੀਂ ਓ ਸਾਲਵਾਹਨਾ ।
ਇਸ ਰਾਜ ਅੱਜ ਰੱਬ ਭੁਲਾਇਆ ਹੈ,
ਇਹ ਰਾਜ ਰੁੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸਾਰਾ,
ਵਾਗਾਂ ਸੌਂਪੀਆਂ ਨਾਰ ਨੂੰ ਸਾਲਵਾਹਨਾ ।

ਕੇਹੀ ਅੱਗ ਬਾਲੀ ਇਸ ਤੱਤੜੀ ਨੇ,
ਲੂਣਾਂ ਸਾੜਿਆ ਹੈ ਚੁਕ ਰਾਜ ਸਾਰਾ,
ਓ ਭੁੱਲਿਆ ਭੁੱਲਿਆ ਸਾਲਵਾਹਨਾ !
ਰੋਵੇਂਗਾ ਇਹ ਵਖਤ ਵਿਹਾ ਕੇ ਤੇ,
ਵੱਸ ਪੈ ਭੂਤਾਂ ਪਿਆ ਗਰਜਨਾ ਏਂ,
ਤੈਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਨਾਹੀਂ, ਤੂੰ ਮਰ ਗਿਆ ਹੈਂ ਵੇ ।

੨੫. ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਲੈ ਗਏ ਮਾਰਨੇ ਨੂੰ

ਕੂਕ ਇੱਛਰਾਂ ਦੀ ਦਾ ਕੁਝ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਇਆ,
ਬੱਚਾ ਉਹਦਾ ਗਿਆ ਫੜਿਆ, ਗਏ ਲੈ ਉਹਨੂੰ ਮਾਰਨੇ ਨੂੰ
ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਗਈ ਨਾਲੇ, ਆਖੇ, ਕੋਹੋ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਓ ਜ਼ਾਲਮੋਂ ਜ਼ਾਲਮੋਂ ਵੇ ।
ਮਿੱਟੀ ਜ਼ਮੀਨ ਸਿਆਲਕੋਟ ਦੀ ਜ਼ਾਰੋ ਜ਼ਾਰ ਰੋਵੇ,
ਰੋਵਣ ਖ਼ਲਕਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਲਹੂ ਅੱਥਰੂ,
ਤੇ ਜਦੋਂ ਪੂਰਨ ਲੱਗ ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਗਲ ਰੋਇਆ,
ਉਥੇ ਟੁੱਟਿਆ ਕੜ ਸਭ ਪਥਰਾਂ ਦਾ,
ਜ਼ਮੀਨ ਆਸਮਾਨ ਰੋਇਆ ਉਸ ਵੇਲੇ, ਮਾਂ, ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਵਿਛੜਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ।

ਪੁੱਤ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਜ਼ਾਲਮ ਮਾਂ ਪਾਸੋਂ,
ਮਾਂ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜ਼ਾਲਮ ਪੁੱਤ ਪਾਸੋਂ,
ਇੱਛਰਾਂ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ ਕੈਦ ਕੀਤੀ ਰਾਜੇ,
ਹਨੇਰੇ ਜਿਹੇ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਡੁੱਬਿਆ ਵਾਂਗ ਸੂਰਜ,
ਮਾਂ ਰਹਿ ਗਈ ਧਰਤ ਤੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਪਕੜੀ,
ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਜਕੜੀ, ਰੂਹ ਨੂੰ ਰਾਹ ਮਿਲਿਆ ਨਾ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦਾ ।
ਬੱਚਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਗਿਆ, ਇੱਛਰਾਂ ਦੀ ਕਰਦਾ ਝੋਲ ਖ਼ਾਲੀ,
ਇੱਛਰਾਂ ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ, ਮਾਰ ਹੱਥ ਛਾਤੀ, ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ
ਮੁੜ ਪੁੱਟਦੀ ਖਿਨੋਤ੍ਰਦੀ ਹੈ ।

੨੬. ਪੂਰਨ ਦਾ ਖੂਹ ਵਿਚ ਸੁੱਟਣਾ

ਆਖ਼ਕਾਰ ਹਲਾਲ ਖ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਰਸ ਆਇਆ,
ਦਿਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਬਆਿ ਮਾਰਨੇਂ ਥੀਂ
ਆਖ਼ਰ ਪੁੱਤ ਪੂਰਨ ਮੁਲਕ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਸੀ
ਬੇਦੋਸ਼ ਇਹ ਬੱਚਾ ਕੋਮਲ, ਕੰਵਰ ਸਾਡਾ, ਆਖ਼ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ
ਨਾਲ ਤੱਕਿਓ ਨੇ ।
ਪੂਰਨ ਮੂੰਹੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਬੋਲਦਾ ਸੀ ਕੁਝ, ਕਿਧਰੇ, ਕਿਸੇ ਨਾਲ,
ਪਰ ਉਹਦਾ ਅੰਗ, ਅੰਗ, ਸਾਰਾ ਜੁੱਸਾ ਆਖੇ,
ਸੱਚ ਸੱਚ ਹੈ, ਕੂੜ ਕੂੜ ਹੈ, ਰੱਬ ਸੱਚ ਹੈ, ਜਿੰਦ ਰੂਹ ਜਿਸ ਦੀ ਧੁਰੋਂ ਅੰਦਰੋਂ
ਸੱਚੀ, ਹੋਰ ਸਭ ਮੌਤ, ਹਨੇਰਾ, ਇਕ ਨਾਂਹ ਹੈ, ਸੱਚ ਜਿੱਤਸੀ ਭੋਲਿਆਂ
ਭਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਦਾ ਰੱਬ ਹੈ ।
ਸੁੱਟ ਖੂਹ ਵਿਚ ਗਏ ਜੀਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਨੂੰ,
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਯੂਸਫ਼ ਅੱਜ ਖੂਹ ਵਿਚ ਪਾ ਗਏ
ਤੇ ਜਾ ਦੱਸਿਆ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਆਏ,
ਰਲ ਮਿਲ ਸਾਰਿਆਂ ਗਵਾਹੀ ਦਿੱਤੀ, ਕਪੜੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ,
ਕੁਝ ਹੋਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਉਹਨੂੰ ਮਾਰਨੇ ਦੇ ।

੨੭. ਪੂਰਨ ਦੇ ਦੋ ਬਾਗ਼ਾਂ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਹਾਲ

ਬਾਗ ਪੂਰਨ ਦਾ ਵਿਛੜ ਸੜ ਸੁੱਕ ਗਿਆ,
ਨਹਿਰਾਂ ਬਾਗ਼ ਦੀਆਂ ਤ੍ਰਿਹਾਈਆਂ ਵਾਂਗ ਮੱਛੀਆਂ, ਬਿਨ ਪਾਣੀ ਮੂੰਹ ਅੱਡਦੀਆਂ
ਸਨ, ਦਿੱਸਣ ਸਭ ਲੁੱਛਦੀਆਂ ਤੜਫਦੀਆਂ ।
ਖੱਬਲ ਘਾਹ ਤੇ ਸਾਵਲ ਹਰਿਆਵਲਾ ਸੜ, ਮਨੂਰ ਸਭ ਖ਼ਾਕੋ ਖ਼ਾਕ ਹੋਈਆਂ,
ਅੰਗੂਰ ਵੇਲਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਗੂਫੇ, ਫੁੱਲਾਂ ਫਲਾਂ ਤੇ ਬਿਰਖ ਸਾਰੇ ਖੜੇ ਵਾਂਗ ਸੁੱਕੀਆਂ
ਹੱਡੀਆਂ ਪਿੰਜਰੇ ਹੋਏ ਜਿਵੇਂ ਤਪੱਸਵੀਆਂ ਦੇ,
ਮੁੱਦਤ ਲੰਘ ਗਈ ਤਪਦਿਆਂ ਦੀ, ਨਿਰੇ ਪਿੰਜਰੇ ਖੜੇ ਕਿੜਿੰਗ ਹੋ, ਹਵਾਵਾਂ
ਵਗਦੀਆਂ ਨਾਲ ਲੱਗ ਉਹ ਖੜਖੜਾਂਦੇ ।
ਪਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਡਾਲ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿੱਚੋਂ, ਕੋਈ ਕੋਈ ਕੌਂਪਲ ਮੂੰਹ ਕੱਢਦੀ ਸੀ,
ਤੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਡਾਲੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਕੋਈ ਫੁੱਲ, ਵਾਂਗ ਆਸਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਨਿਕਲਦੇ,
ਰਾਹ ਤੱਕਦੇ ਨਾਲ ਨਾਉਮੈਦੀਆਂ ਦੇ, ਆਹਾਂ ਭਰ ਆਖਣ, ਕੀ ਕਦੀ ਮੁੜ
ਉਹ ਮਾਲਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸਾਡਾ, ਕਦੀ ਕਰਸੀ ਆਣ ਫੇਰਾ ।
ਤੇ ਬਾਗਾਂ ਥੀਂ ਵਧ ਇਕ ਹੋਰ ਸੋਕਾ, ਪੂਰਨ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੇ ਪਾਇਆ ਸੀ,
ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਪਿਆਰ ਬਾਗ ਵੀ ਭਾਂ ਭਾਂ ਕਰਦਾ,
ਤੇ ਜ਼ਾਲਮ ਸੱਟ ਪੁੱਤ ਦੇ ਕੋਹੇ ਜਾਣ ਨੇ ਬੇਗੁਨਾਹ ਦੀ ਛਾਤੀ ਦੇ ਬਾਗਾਂ ਨੂੰ
ਜੜ੍ਹਾਂ ਥੀਂ ਸੀ ਪੁੱਟਿਆ,
ਖਿੱਚ ਖਿੱਚ, ਧਰੂ ਧਰੂ, ਧ੍ਰੀਕ ਧ੍ਰੀਕ ਆਦਰਾਂ ਨੂੰ, ਇਕ ਇਕ ਕਰ ਸਾਰਾ ਬਾਗ਼ ਸੀ ਪੁੱਟਿਆ,
ਮਾਂ ਦੀ ਛਾਤੀ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਖਿੜੇ ਕੰਵਲਾਂ ਨੂੰ, ਚੀਰ ਚੀਰ, ਚੁਣਿਆ,
ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ ਬੂਟੀਆਂ, ਚੰਬਾ ਤੇ ਗੁਲਾਬ ਸਾਰਾ, ਖੁਣ ਖੁਣ ਜੜ੍ਹ ਥੀਂ
ਕੱਢ ਕੱਢ ਮੁਕਾਇਆ ਜ਼ਾਲਮ ਸੱਟ ਨੇ ।
ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਡੂੰਘੀ, ਘਣੀ ਛਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਨਾਣਕ ਬਨੱਫਸੇ ਵਾਂਗ
ਕੋਮਲ ਫੁੱਲਾਂ ਤੇ ਕਲੀਆਂ ਨੂੰ ਖਹੁਰੇ ਖੁੰਢੇ ਚਾਕੂਆਂ ਨਾਲ, ਕੱਟ ਕੱਟ ਧੁੱਪੇ ਚੱਕ
ਮਾਰਿਆ ।
ਜੰਗਲਾਂ ਵਰਗਾ ਭਰਿਆ ਬਾਗ਼ ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ, ਜਿੱਥੇ ਲੱਖਾਂ ਸਾਏ ਤੇ
ਆਸਰੇ ਰਹਿਣ ਦੇ, ਜੀਣ ਦੇ, ਵੱਡੇ ਤੇ ਘਣੇ, ਬਰਕਤੀਲੇ,
ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਦੋ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਨੂੰ ਠਾਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਸਨ,
ਜਿਥੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਸਨ ਸਾਵੇ ਪੰਨੇ ਦੀ ਝਾਲ ਵਾਲੇ, ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਵਾਂਗ
ਹੀਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੜੀਆਂ ਖੇਡਦੇ,
ਜਿੱਥੇ ਥਾਂ ਥਾਂ ਘੁਲੀ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਚਸ਼ਮੇਂ ਖੁਲ੍ਹੇ ਮਲ੍ਹਾਰ ਸਨ ਗਾਉਂਦੇ,
ਜਿੱਥੇ ਨਾਚ ਸੀ ਚੰਨੇ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਦਾ ਨਾਲ ਨੱਚਦਿਆਂ ਪਾਣੀਆਂ,
ਥਾਈਂ ਥਾਈਂ ਫੁਹਾਰਾਂ ਦੀ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਕਿਣ ਮਿਣ, ਉੱਤੇ ਖਿੜੇ ਕੌਲਾਂ ਦੇ ਪੈਂਦੀਆਂ,
ਉਥੇ ਅੱਜ ਇਕ ਅੱਗ ਪਈ ਬਲਦੀ, ਰੜਾ ਪਿਆ ਤਪਦਾ, ਧੁਖਦਾ ਵਾਂਗ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ,
ਤੇ ਪਾੜ ਪਾੜ ਦਿਲ ਦੀ ਛਾਇਆ ਤੇ ਸਾਇਆ ਸਾਰੀ, ਤੇ ਤੋੜ ਤੋੜ ਤਿਣਕੇ
ਸਾਰੀ ਆਸ ਦੇ, ਮਾਤਾ ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਸੀ ਮੁੜ ਮੁੜ, ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼,
ਨਵੀਂ ਤੇ ਸੱਜਰੀ ਇਕ ਮੌਤ ਮਰਦਾ ।

੨੮. ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਜੋਗੀ ਦਾ ਆਉਣਾ ਪੂਰਨ ਦੇ ਖੂਹ ਤੇ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ, ਉਸੇ ਖੂਹ ਤੇ ਲੱਥਾ ਆਣ ਉਥੇ ਇਕ ਝੁੰਡ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ।
ਆਖੇ ਖੜ੍ਹਾ ਖੂਹ ਤੇ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਜੋਗੀ, ਖੂਹ ਵਿਚ ਕੌਣ ਬੋਲਦਾ ਤੂੰ ਹੈਂ ;
ਭੂਤ ਹੈਂ ਪ੍ਰੇਤ ਹੈਂ ?
ਤੇ ਗੋਰਖ ਮਗਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੁਲ ਚੇਲੇ ਚਾਟਕੜੇ, ਕਈ ਮੁੰਦਰਾਂ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਸਹਿਮ ਤੇ
ਕੁਝ ਅਚਰਜ ਭਰੇ ।
ਪੂਰਨ ਆਖਦਾ ਮੈਂ ਇਕ ਮਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤ ਹਾਂ, ਨਾ ਭੂਤ, ਨਾ ਪ੍ਰੇਤ ਸੱਜਣਾਂ,
ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਾਲਮ ਖੂਹ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਗਏ, ਅੰਗ ਮੇਰੇ ਪੱਛ ਕੇ,
ਮੈਂ ਤਾਂ ਜੀਂਦਾ ਜਾਗਦਾ ਆਦਮੀ ।
ਗੋਰਖ ਨੇ ਕੱਢਿਆ ਖੂਹ ਵਿਚੋਂ ਪੂਰਨ, ਜ਼ਖਮ ਕੁਝ ਕੁਝ ਆਠਰੇ, ਪਾਣੀ
ਠੰਢੇ ਦੀ ਮਲ੍ਹਮ ਨਾਲ,
ਨਾਤਾਕਤ ਸੀ ਪੂਰਨ, ਪੀਲਾ, ਚਿੱਟਾ ਨੀਲਾ, ਕੱਢ ਗੋਰਖ ਨੇ ਸੰਭਾਲ ਲੀਤਾ,
ਦਾਰੂ ਦਿੱਤਾ, ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ, ਪੂਰਨ ਸਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ।
ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਗੋਰਖ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਆਖਦਾ, ਜਾਹ ਬੱਚਾ ! ਹੁਣ ਅਸਾਂ ਇੱਥੋਂ ਕੂਚ ਕਰਨਾ,
ਅਜ ਅਸਾਂ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਤੱਕੀ ਮਾਂ ਤੇਰੀ, ਲੰਮੀ ਡੀਲ ਤੇ ਦੇਵੀ ਕੁਲ
ਨੁਹਾਰ ਉਸ ਦੀ, ਧੁਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਮਾਂ ਤੇਰੀ, ਹੁਣ ਅੱਖਾਂ ਉਹਦੀਆਂ ਵਿਚ ਬਸ
ਲੋਅ ਘਟਦੀ,
ਰੋ ਰੋ ਵੰਜਾਉਂਦੀ ਦੀ ਕੁਲ ਹਾਲ ਆਪਣਾ, ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਸੁਕਦੀ ਹੈ ।
ਪੂਰਨ, ਪੂਰਨ ਕਰਦੀ, ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ, ਆਹਾਂ ਭਰਦੀ, ਹਾਲਤ ਅਜਬ ਉਹਦੀ ਤਰਸਦੀ ਹੈ,
ਜਾਹ ਬੱਚਾ, ਮਿਲ ਮਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕਰ ਮੁੜ ਮਾਂ ਨੂੰ, ਮਾਂ ਤੇਰੀ, ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਵਾਂਗ
ਮੱਛੀ ਇਕ, ਬਿਨ ਪਾਣੀ ਤੜਫਦੀ ਹੈ ।
ਪਰ ਆਖਦਾ ਪੂਰਨ : ਨਾਥ ਜੀ ! ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ, ਮੋਇਆ ਦਾ ਮੁੜ
ਆਉਣਾ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮਾਰੇ ਤੇ ਆਪ ਵੀ ਨਾ ਚਿਰਕਾਲ ਜੀਵਣਾ
ਮਿਲੇ, ਮੌਤ ਆਪਣੀ ਤੇ ਮਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢੋਂ ਸੁੱਢੋਂ ਫਿਰ ਆਣਨੀ ਹੈ ।
ਹੁਣ ਮਿਲਣਾ ਮਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੜ ਉਸ ਮਹਿਲ ਅੰਦਰ, ਮਿਲਾਂਗੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਸ
ਮੁਲਕ ਜਿੱਥੇ ਵਿਛੋੜਾ ਮੂਲ ਮੁੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਬੇ-ਨਿਆਂ,
ਜ਼ਾਲਮ, ਜਿਥੇ ਮਿਹਰ ਪਿਆਰ ਹੀ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਤੋਲਦੀ ਹੈ ।
ਇੱਥੇ ਹੁਣ ਮੁੜ ਉਂਜ ਨਹੀਂ ਜੀਣਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੇਠ ਰਹਿਣ
ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ।
ਜਿਥੇ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ, ਬੇਦੋਸਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਦੇਣ, ਅੱਖਾਂ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥੀਂ ਹੋਣ
ਹੀਣੇ, ਜਿੱਥੇ ਜਾਣਨ ਲੋਕੀਂ ਰੱਬ ਸੱਚਾ, ਸੱਚਾ ਰੱਬ ਹੈ, ਨਿਆਂ ਰੱਬ ਹੈ, ਪਿਆਰ
ਰੱਬ ਹੈ, ਨਾ ਭੈ ਖਾਣ, ਨਾ ਤਰਸ ਆਵੇ ।
ਜਿੱਥੇ ਭਰਮਾਂ, ਵਹਿਮਾਂ, ਵਿੱਥਾਂ, ਪੁਲਾੜਾਂ ਦੇ ਸਖਣੇਪਣ ਵਿਚ ਕੁਲ ਉਮਰ ਗੁਜ਼ਰੇ,
ਖਾਣ, ਪੀਣ, ਸੈਂਣ, ਰਹਿਣ ਵਾਂਗ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਤੇ ਕਹਿਣ ਅਸੀਂ ਆਦਮੀ
ਇਨਸਾਨ ਤੇ ਪਾ ਪਾ ਬਹਿਣ ਕੱਪੜੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਨ
ਇਨਸਾਨ ਹੋਣ ਦਾ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਥੀਂ ਵੀ ਘੱਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ।
ਜਿੱਥੇ ਵਾਂਗ ਚੌਪਾਇਆਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੰਮ, ਦਿਨ ਰਾਤ ਖੁਰਲੀ ਵਿਚ ਘਾਹ ਪੱਠਾ
ਖਾਣਾ, ਖਾਣਾ ਤੇ ਸੈਂਣਾ, ਮੁੜ ਖਾਣਾ, ਖਾ ਖਾ ਬਲਨਾ ਜਿਵੇਂ ਘਾਹਾਂ ਦਾ ਢੇਰ ।
ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਡਰ ਲਗਦਾ, ਦਿਸਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਾਂਗ ਹਨੇਰੀ ਕਬਰਾਂ
ਮੁਰਦੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਜਿਹੇ ਸੁਫਨੇ, ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਬੁੜ੍ਹਕਦੇ,
ਸਿਸਕਦੇ, ਅੱਧੇ ਮੋਏ, ਅੱਧੇ ਜੀਂਦੇ, ਬੇਹੋਸ਼, ਸਭ ਕੈਦੀ ।
ਅੇਸੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਜਾ, ਮੁੜ ਕੀ ਲੈਣਾ ਨਾਥ ਜੀ ।
ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਦਿਲ ਦੇ ਹਨੇਰਿਆਂ ਥੀਂ ਖ਼ੌਫ਼ ਆਵੇ, ਘਬਰਾਹਟ ਪਵੇ,
ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਲੋਅ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦੀ, ਇਸ ਬੇਹੋਸ਼ ਜਿਹੀ ਹੈਵਾਨ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ।
ਦਸੋ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ, ਰੱਬ ਮਿਲਾਏ ਤੁਸੀਂ ਜੋਗ ਆਪਣੇ ਦਾ ਰਾਹ ਤੇ ਭੇਤ ਸਾਈਂ ?
ਉਹ ਲੋਅ ਦੱਸੋ ਕਿੰਜ ਤੇ ਕਿਥੇ ਫੁੱਟਦੀ, ਜਿਸ ਲਗਿਆਂ ਮੋਏ ਵੀ ਉਠ ਜੀਂਦੇ ?
ਜਿਸ ਆਸਰੇ ਦਿਸੇ ਸੱਚ ਰੱਬ ਵਾਲਾ, ਦੋਵੇਂ ਕਿਸਦਾ ਪਿਸਦਾ ਤੇ ਅਣਦਿਸਦਾ
ਜਿਥੇ ਭਲਕਾ, ਅੱਜ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਬਸ ਇਕ ਹੁਣ ਹੋਣ, ਤ੍ਰੈਕਾਲ ਦਰਸ਼ੀ ਜੋਗੀ
ਆਣ ਹੁੰਦੇ, ਜਿੱਥੇ ਮੌਤ ਜੋਗੀ ਜਦ ਚਾਹੁਣ ਮਰਦੇ, ਫਿਰ ਉਸੇ
ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਆਣ ਵੜਦੇ, ਮੁੜ ਜੀਂਦੇ, ਮੁੜ ਉਡਦੇ, ਇੱਛਿਆਧਾਰੀ ਹੋਣ ।
ਜਿਸ ਲੋਅ ਵਿਚ ਦਿਸਦੇ ਰੂਹ, ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ, ਅਣ-ਦਿਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਸਿਝਾਂਣਨ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਵਾਂਗ ਰਾਗ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਦੇ, ਵਾਂਗ ਬੋਲਾਂ, ਛੋਹਾਂ, ਠੰਢਾਂ,
ਮਿਹਰਾਂ ਦੇ ।
ਜੋਤ ਬਸ ਉਹ ਅਗੰਮ ਵਾਲੀ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਜਗਾ ਦਿਉ ਨਾਥ ਜੀ ।
ਦਿਖਲਾ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ, ਅਗਲਾ ਪਿਛਲਾ ਦੇਵੀਂ,
ਮੋਏ ਦਿਖਾ ਹਾਲ ਜਿਉਂਦੇ ਜਾਗਦੇ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਖਾ ਜਿਹੜੇ ਨਹੀਂ ਹੋਏ
ਅਜੇ; ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਭਲਕੇ ਦੀ ਨਾ ਵਿਥ ਰਵ੍ਹੇ, ਮੁਲਕ ਅਣਦਿਸਦੇ
ਦਿਖਾ ਮੌਤ ਦੇ ਪਾਰਲੇ ਕੰਢੇ ਦੇ ।
ਤੇ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਦੇਵੀਂ ਜ਼ੋਰ ਉਹ, ਜਿਹੜਾ ਮੋਏ ਜ਼ਿੰਦਾ ਕਰੇ, ਕੱਟੇ ਕੈਦ ਰੂਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ।

੨੯. ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਦਾ ਝੁੰਡ ਉਤਰਿਆ ਦੇਸ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦੇ

ਗਿਆ ਨਿਕਲ ਝੁੰਡ ਉਥੋਂ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ, ਬਗਲੀ ਪਾ ਪੂਰਨ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ
ਅਣ ਵਿੰਨ੍ਹਿਆ ਮੋਤੀ ।
ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਨੇ ਮੋਤੀ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਵਿੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ, ਕੰਨ ਪਾੜੇ,
ਮੁੰਦਰਾਂ ਕੰਨ ਪਾਈਆਂ, ਬਿਭੂਤ ਰਮਾਈ, ਜੋਗੀ ਪੂਰਾ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ।
ਪੂਰਨ ਦਾ ਹੁਸਨ ਲਸਿਆ ਵਾਂਗ ਪ੍ਰਭਾਤ ਦੇ ਜੀ, ਕੁਝ ਕੱਜਿਆ, ਕੱਜਿਆ,
ਨੀਲੀ ਧੂਣੀ ਦੀ ਬਿਭੂਤ ਜਿਹੀ ਵਿਚ, ਭਭਕਾਂ ਮਾਰਦਾ, ਡਲ੍ਹਕਦਾ,
ਇਕ ਨੂਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਵੈਰਾਗਿਆ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਮਿਲਿਆ ਮਿਲਿਆ,
ਉਹਦੇ ਜੋਗੀ ਰੂਪ ਤੇ ਤਿਲ੍ਹਕੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ।
ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ ਸੀ ਵਾਂਗ ਮੋਤੀਆਂ, ਹੀਰਿਆਂ, ਚੂਨੀਆਂ, ਤਾਰਿਆਂ, ਇਕ ਹੁਸਨ ਰੱਬੀ, ਇਕ
ਲਿਸ਼ਕ ਧਿਆਨ ਸਿੱਧ ਫਕੀਰ ਦੀ ਸੀ ।

੩੦. ਸੁੰਦਰਾਂ ਰਾਣੀ ਦੇ ਦੇਸ ਦਾ ਇਕ ਟਿੱਲਾ ਵਸ ਪਿਆ

ਝੁੰਡ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਰਮਦਾ ਰਮਦਾ, ਜਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਦੇਸ ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ।
ਇਕ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਟਿੱਲੇ, ਸ਼ਹਿਰ ਥੀਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵਾਟ ਤੇ, ਝੰਡੇ ਲੱਗੇ ਲਹਿਰਾਨ ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੋਗੀਆਂ ਦੇ, ਕਿੰਗਣੀ ਵੱਜਦੀ, ਸਿੰਗਨੀ ਵਜਦੀ, ਵੱਜਣ ਨਾਥਾਂ
ਦੇ ਸੰਖ ਤੇ ਧੁਤੇ;
ਧੂੰਮਾਂ ਧੂੰਮ, ਗਹਿਮਾ ਗਹਿਮ ਹੋਇਆ ਟਿੱਲਾ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ।

੩੧. ਪੂਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਿੱਛਿਆ

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਚੱਲਿਆ ਪੂਰਨ ਭਿੱਛਿਆ ਨੂੰ ਪਰ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਮੰਗਣਾ,
ਵਰਤਣਾਂ ਨਾਲ ਤੀਵੀਆਂ ਦਾਤੀਆਂ ਦੇ ਉਹਨੂੰ ਅਜੇ ਸਨ ਨਹੀਂ ਆਏ ।
ਪਰ ਪੂਰਨ ਦਾ ਇਹ ਭਿੱਛਿਆ ਮੰਗਣ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਜੋਗ ਮਾਰਗ ਤਿਆਗ ਦੀ
ਸੀ ਇਕ ਸੁਹੱਪਣ ਡਾਢੀ, ਇਕ ਰੰਗ ਸੀ ਸ਼ੋਖ ਦਾ,ਜਿਹੜਾ ਮੰਗ
ਮੰਗ, ਦੂਜਿਆਂ, ਨਾਲ ਦੇ ਜੋਗੀਆਂ ਵਿਚ, ਪਿਆ ਫਿੱਕਾ, ਦੇਹ ਧੂੜ ਪੈ
ਪੈ ਉਹ ਰੰਗ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦਾ ਹਿਸਿਆ, ਮਲਿਆ ਘਸਿਆ ।
ਪੂਰਨ ਜਾਂਦਾ ਦੌੜਦਾ ਕਿਸੇ ਜੋਗ ਵੈਰਾਗ ਤਿਆਗ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਜੋਸ਼ ਵਿਚ,
ਲਾਪ੍ਰਵਾਹ ਮਸਤ ਅਲਮਸਤ ਆਲੱਖ ਆਲੱਖ ਕਰਦਾ ਜੋਗੀ ਜਾਂਵਦਾ ਭਿੱਛਿਆ ਨੂੰ ।
ਠਹਿਰਦਾ ਨਹੀਂ ਮੂਲ ਜੋਗੀ ਸਿੱਧਾ ਤੀਰ ਵਗਿਆ ਜਾਉਂਦਾ, ਮਗਰ ਵਗਦੀ
ਤੀਵੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਸਾਰੀ ਗਲੀ, ਇਕ ਜੋਗੀ ਨਵਾਂ ਆਇਆ ਹੈ ।
ਮੰਗਣ ਦਾ ਵੱਲ ਨਾ ਇਸ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਨੀਂ ਅੜੀਓ, ਇਹ ਤਾਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਕਿਸੇ ਦਾ ਪੁੱਤ ਨਵਾਂ ਜੋਗੀ ਬਣ ਆਇਆ ਹੈ ।
ਠਹਿਰੇ ਨਾਂਹ ਇਹ ਜੋਗੀ, ਭਿੱਛਿਆ ਪਾਵੇ ਕੌਣ ?
ਮਗਰ ਨੱਸਦਾ ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਨਿਕਲ ਟੁਰਿਆ, ਕੁੜੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ,
ਸਜ-ਵਿਆਹੀਆਂ, ਨੱਸ ਨੱਸ ਮਗਰ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਬੱਚੇ
ਆਖਣ ਖਲੋ ਜੋਗੀਆ, ਠਹਿਰ ਜੋਗੀਆ, ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਜੋਗੀਆ ।
ਮਾਵਾਂ ਆਖਣ ਦਿਲ ਸੜੇ ਸਾਡਾ, ਦੇਖੋ ਇਹ ਜੋਗੀ, ਕਿਹਾ ਸੁਹਣਾ ਪੁੱਤ ਕਿਸੇ
ਮਾਂ ਦਾ, ਇਹਨੂੰ ਕਿਉਂ ਵੈਰਾਗ ਆਇਆ, ਵਹੁਟੀ ਚੰਗੀ ਨਾ ਮਿਲੀ,
ਜਾਂ ਬਾਪ ਮਾਰਿਆ, ਇਹ ਬਿਭੂਤਾਂ ਵਿਚ ਆਣ ਕਿਉਂ ਰੁਲਿਆ, ਇਹ ਪੁੱਤ
ਕਿਸੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ?
ਉਹ ਮਾਂ ਕੀ ਕਰਦੀ ਜਿਸ ਦਾ ਇਹ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਰ ਜੋਗੀ ਜਾ ਬਣਿਆ ?

੩੨. ਸੁੰਦਰਾਂ ਰਾਣੀ ਦੇ ਮਹਿਲ ਤੇ ਪੂਰਨ ਖੜ੍ਹਾ

ਅਜਬ ਜੋਗੀ ਦੀ ਲਟਕ ਸੀ,ਅੱਖਾਂ ਹਿਠਾਹਾਂ ਨੂੰ, ਦਿਲ ਅਸਮਾਨਾਂ ਵਿਚ
ਫਿਰਦਾ, ਜੋਗੀ ਖੜ੍ਹਾ ਸੁੰਦਰਾਂ ਰਾਣੀ ਦੇ ਮਹਿਲ ਤੇ ।
ਸੁੰਦਰਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਰੀਆਂ, ਦੇਖ ਪੂਰਨ, ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਈ ।
ਇਹ ਕੰਵਾਰੀ, ਨੱਢੀ, ਰਾਣੀ ਦੇਸ ਦੀ ਉਡੀਕਦੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੀ, ਉਹ ਆਇਆ,
ਇਕ ਪਲਕਾਰੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਜਿਵੇਂ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਵਿਛੜੀ ਮਿਲੀ ਸੀ ।
ਕੱਢ ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਥਾਲ ਭਰਿਆ, ਪਾਇਆ ਜਾ ਪੂਰਨ ਦੀ ਬਗਲੀਆਂ,
ਲੈ ਕੇ ਭਿੱਛਿਆ ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦੀ, ਪੂਰਨ ਟੁਰ ਗਿਆ ਟਿੱਲੇ ਨੂੰ,
ਤੇ ਜਾ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਅੱਗੇ ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲਾਇਆ ।
ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਆਖੇ, ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੀ ! ਇਹ ਕੀ ਲਿਆਏ ਹੋ ? ਮੋਤੀ ਨਾ ਭਿੱਖ ਸਾਡਾ,
ਮੋਤੀ ਭੁੱਖ ਲਾਹੁਣ ਅੱਖੀਆਂ ਦੀ, ਮੋਤੀ ਨਾ ਭਰਨ ਪੇਟ ਸੱਖਣੇ ਜੀ ।
ਸਾਧਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲੋੜ ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਭੋਗ ਦੀ, ਨਾਥਾ ! ਅਸਾਂ ਤਾਂ ਸੁੱਕਾ ਮਿਸਾ ਖਾ,
ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਜੀਣਾ, ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਅਲਪ ਅਹਾਰ ਬਸ ਮੰਗਣਾ ਸੀ ।
ਗਿਆ ਪੂਰਨ ਪਿੱਛੇ ਉਹਨੀਂ ਪੈਰੀਂ, ਦਿੱਤੇ ਮੋੜ ਮੋਤੀ, ਇਹ ਨਹੀਂ ਜੋਗੀ ਖਾ
ਸਕਦੇ ਰਾਣੀਏ ! ਦੇਹ ਭਿੱਛਿਆ,
ਸੁੱਕੀ ਮਿੱਸੀ ਰੋਟੀ ਪਹੁੰਚਾ, ਬੈਠੇ ਜੋਗੀ ਕੁੱਲ ਭੁੱਖੇ ।

੩੩. ਸੁੰਦਰਾਂ ਰਾਣੀ ਆਉਂਦੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ

ਪੂਰਨ ਨਾਲ ਚੱਲ,ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਆਪ ਆਈ, ਪਕਵਾ ਸਭ ਪਕਵਾਨ, ਜੋਗੀਆਂ
ਤੇ ਰੱਜ ਰੱਜ ਭੋਗ ਲਗਾਏ ਮੰਡਲੀਆਂ ।
ਦੇਖ ਹੁਸਨ ਪਰੀ ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਜੋਗ ਭੁੱਲੇ ਟਿੱਲੇ ਤੇ ਬੈਠੇ ਜਿੰਨੇ ਜੋਗੀ,
ਮੰਤ੍ਰ ਦੀ ਥਾਂ ਮੁੜ ਮੁੜ ਉਚਾਰਨ 'ਸੁੰਦਰਾਂ' 'ਸੁੰਦਰਾਂ', ਡੋਲਿਆ ਇਕ
ਨਾਂਹ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਪੱਕਾ ਤੇ ਇਕ ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਨਵਾਂ ਜੋਗੀ ।
ਪਰ ਰਾਣੀ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਚਾਅ, ਤੇ ਅਰਦਾਸ ਸੱਚੀ ਰਾਣੀ ਦਾ ਰੂਹ ਮੰਗਦਾ
ਪੂਰਨ ਦਾ ਸਾਇਆ ।
ਰਾਣੀ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਸੱਚੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਸੱਚਾ, ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋ
ਆਖਦਾ, ਤਰੁੱਠਾ ! ਮੰਗ ਰਾਣੀਏ ! ਜੋ ਵਰ ਮੰਗਣਾ ?
ਸੁੰਦਰਾਂ-ਜੇ ਤਰੁੱਠੇ ਤੁਸੀਂ ਨਾਥ ਭਾਰੇ, ਤਦ ਦਿਓ ਚੀਜ਼ ਜਿਹੜੀ ਮੇਰਾ ਰੂਹ ਟੋਲਦਾ,
ਟੋਲਦਾ ਆਇਆ ਰਾਹੀਂ ਲੰਮੀ, ਲੰਮੀ ਉਮਰਾਂ, ਜਨਮਾਂ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਮੰਗਤੀ
ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਹਾਂ ।
ਇਹ ਜਗਤ ਸਾਰਾ ਮੈਨੂੰ ਖਾਣ ਦੌੜਦਾ, ਮੈਂ ਇਕੱਲੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਰੱਬ
ਮੰਗਦੀ ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਸਿਦਕ ਈਮਾਨ, ਪਿਆਰ ਸੱਚਾ, ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ
ਪੂਜਾ ਦੀ ਥਾਂ ਬਖਸ਼ੋ, ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਮੰਦਰ ਉਸਾਰ ਦਿਓ ।
ਦਿਓ ਇਕ ਦੇਵਤਾ ਸਥਾਪ ਤੁਸੀਂ, ਰੱਬ ਮੇਰਾ, ਮੇਰੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਬਖਸ਼ਣ ਵਾਲਾ,
ਮੇਰੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਫੁੱਲ ਪੱਤਰ ਦੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲਾ !
ਰਾਣੀਏ ! ਇਹ ਤੂੰ ਕੀ ਮੰਗਿਆ ਹੈ ? ਰੱਬ ਦਾ ਮਿਲਣ ਕਠਨ ਧੀਆ !
ਜੋਗ ਖੇਡ ਕਈ ਜਨਮਾਂ ਲੰਮਿਆਂ ਦੀ ਧੀਆ, ਔਖਾ ਰੱਬ ਦਾ ਪਾਣ ਧੀਆ,
ਜੋਗ ਨਹੀਂ ਜ਼ਨਾਨੀ ਜਾਤ ਦੀ ਕਮਾਣ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਧੀਆ,
ਇਹ ਰਾਹ ਕਠਨ ਹੈ ਰਾਣੀਏ ਨੀ ।
ਜੋਗ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖੀ, ਇਹ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਦੇਣ ਦੀ ਧੀਆ;
ਇਹ ਤਾਂ ਕਰਨੀ ਕਰਮ ਦੀ ਖੇਡ ਧੀਆ; ਜਿਹੜਾ ਕਰੇ ਸੋ ਲਏ ਧੀਆ ।
ਅਸਮਰਥ ਹਾਂ, ਬੱਚਾ ! ਬਿਨ ਕਮਾਈ ਕਰੜੀ ਦੇ ਜੋਗ ਦੇਣ ਦੇ,
ਤੂੰ ਮੰਗ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਜਿਹੜੀ ਦੇਣ ਜੋਗੀ ਤੇ ਮੈਂ ਦੇਣ ਜੋਗਾ ।

੩੪. ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਵਰ ਮੰਗਦੀ

ਨਾਥ ਜੀ !ਜੋਗ ਦੀ ਮੈਂ ਭੁੱਖੀ ਨਾਂਹ, ਭੋਗ ਦੀ ਵੀ ਬਸ ਨਾ ਲੋੜ ਮੈਨੂੰ,
ਦੁਨੀਆਂ ਰੱਜ ਦੇਖੀ,
ਮੈਂ ਤਾਂ ਟੇਕ ਇਕ ਆਪਣੇ ਸਿਦਕ ਦੀ ਟੋਲਦੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਕ ਬਾਂਸਰੀ ਦੀ
ਧੁਨੀ ਦੀ ਚਾਹ ਵਾਲੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਸੁਰ ਮਿਲੇ ਤੇ ਮੈਂ ਰੂਹ ਦਾ ਗੀਤ
ਗਾਵਾਂ ।
ਮੈਂ ਆਪ ਵਾਲਾ, ਜੋਗ ਵਾਲਾ, ਧਰਮ ਤੇ ਕਰਮ, ਤੇ ਰੱਬ ਨਾਂਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ,
ਉਹ ਰੱਬ ਮਰਦਾਂ ਦਾ, ਅਸਾਂ ਤੀਵੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਕਾਈ ਲੋੜ ਉਹਦੀ;
ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਸ ਅਨੰਤ ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਡਰਾਵਣੀ ਇਕੱਲ ਵਿਚਆਪਣੇ ਜਿਹਾ ਚਾਹਾਂ
ਬਸ ਇਕ ਸਾਥੀ;
ਜਿਹੜਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰੇ, ਜਿਹੜਾ ਹੱਸੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ,ਮੈਂ ਹੱਸਾਂ ਜਿਸ ਨਾਲ,
ਖੇਡ ਖਿਡਾਵੇ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਟੋਲਦੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੇ ਤਖਤ ਦਾ ।
ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਹ ਰੱਬ ਟੋਲਦੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਾਂ, ਸੁੰਘਾਂ, ਹੱਥ ਲਾਵਾਂ, ਪੀਵਾਂ ਖਾਵਾਂ,
ਜੀਵਾਂ, ਥੀਵਾਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਲ;
ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੂਜਾਂ, ਪਿਆਰਾਂ, ਸਤਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਰੱਬ ਵਾਂਗੂ ਕਬੂਲੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲ
ਦੇ ਵਾਰਨੇ ਤੇ ਕੈੜ ਲਵੇ ਮੇਰੀ ਹਰ ਦੁੱਖ ਸੁਖ ਵਿਚ, ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਦੀਆਂ
ਤਰੁਟੀਆਂ ਸਬੂਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵਾਲਾ,
ਮੌਤ ਵੇਲੇ, ਮੌਤ ਥੀਂ ਪਰੇ, ਜਿਸ ਦੀ ਬਾਹਾਂ ਦੀ ਲਮਕ ਪਹੁੰਚੇ ਮੈਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੀ ।
ਤੇ ਜੀਂਦੀ ਨੂੰ ਜਗਾਂਦਾ ਰੱਬ ਰੱਬੀ ਲੋਅ ਨੂੰ ਆਪੇ ਵਿਚ ਦਸਾਂਦਾ,
ਦੁਨੀਆਂ ਵਾਲੇ ਖਸਮ ਨਿਰਾ ਨਾ ਟੋਲਾਂ ਮੈਂ, ਉਹ ਲੱਖਾਂ ਆਣ ਮੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ
ਮਿੱਟੀ ਚੁੰਮਦੇ, ਚਾਹੁਣ ਮੈਂਨੂੰ ਮੇਰੇ ਤਖਤ ਤੇ ਤਾਜ ਲਈ;
ਮੈਂ ਲੋਚਾਂ ਆਪਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਮੰਗਦੀ ਅਜ਼ਲ ਥੀਂ ਬੱਝੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਜੋਗ ਮੇਰੇ,
ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਜਾਣਦਾ ।
ਨਾਥ ਜੀ ! ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਘੜਿਆ ਘਵਾਇਆ ਬੁੱਤ ਮੈਂ ਨਾ ਮੰਗਦੀ, ਨਾ ਮੰਗਾਂ
ਆਪ ਵਾਲੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਸਮਾਧੀਆਂ-
ਜੇ ਤਰੁਠੇ ਹੋ ਨਾਥ ਜੀ ! ਦਿਉ ਪੂਰਨ ਇਹ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਾ,
ਇਹ ਮੇਰਾ ਹੈ ਧੁਰ ਥੀਂ ਤੇ ਮੈਂ ਇਸ ਦੀ, ਉਡੀਕਦੀ ਹੁਣ ਤਕ ਸਾਂ ਮੈਂ ਪੂਰਨ ਨੂੰ,
ਪੂਰਨ ਮੇਰਾ ਰੱਬ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਸਿਦਕ ਜਾਣਦਾ ।
ਨਾਥ ਜੀ ! ਲਾਹ ਦਿਉ ਚੰਨ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਗਗਨ ਵਾਲਾ,
ਦਿਉ ਮੈਂਨੂੰ ਰੱਖ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਤੇ,
ਜੇ ਮੈਂ ਵੀ ਰਾਤ ਚਾਨਣੀ, ਪਾਗਲ ਜਿਹੀ ਫਿਰਾਂ ਝੁਮਦੀ, ਇਲਾਹੀ ਜਿਹੇ
ਪਿਆਰ ਵਿਚ, ਜੋਗ ਥੀਂ ਉੱਚੀ, ਮੈਂ ਜਾਣਾ ਨਾਥ ਜੀ, ਭੋਗ ਥੀਂ ਉੱਚੀ
ਖੁਸ਼ੀ ਰਸ ਰੂਹ ਦਾ, ਰੂਹ ਨੂੰ ਰੂਹ ਮਿਲਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਦੋ ਦੀਵਿਆਂ ਦੀ
ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੂਖਮ ਜਿਹੀ ਮਿਲਦੀ ।
ਮੈਂ ਟੁਰਾਂ, ਫਿਰਾਂ ਵਾਂਗ ਰਾਤ ਦੇ, ਚੁਕੀ ਚੁਕੀ ਚੰਨ ਆਪਣੇ ਨੂੰ ਸਦਾ ਈਦ ਜਿਹੀ
ਮਨਾਂਦੀ, ਵਾਰਨੇ ਜਾਂਦੀ, ਪਾਣੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਪੀਂਦੀ, ਸਭ ਚੀਜਾਂ
ਨਾਲ ਉੱਚੀ ਖੁਸ਼ੀ ਝਾਤ ਝਾਤ ਕਰਦੀ ।

੩੫. ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਤਰੁਠਦਾ

ਸੁੰਦਰਾਂ ! ਠੀਕ ਹੈ, ਪਿਆਰ ਦਾ ਵੀ ਜੋਗ ਹੈ, ਪ੍ਰਣੀਧਾਨ-ਪਰਣੇ ਧਿਆਨ ਹੋਣਾ ।
ਜਾਹ ! ਦਿੱਤਾ ਪੂਰਨ, ਤੇਰਾ ਪਿਆਰ ਪੂਰਬਲੇ ਕਰਮ ਦਾ, ਜਾਹ, ਲੈ ਜਾ ਤੂੰ
ਪੂਰਨ ਅੱਜ ਥੀਂ ਤੇਰਾ,
ਪੂਰਨ ਅਜ ਥੀਂ ਤੇਰਾ, ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੀ ! ਉੱਠੋ ਬੇਟਾ !
ਜਾਉ ਸੁੰਦਰਾਂ ਨਾਲ, ਇਹ ਪੂਰਬਲੇ ਕਰਮ ਦੇ ਭੋਗ ਬੇਟਾ,
ਤੁਸਾਂ ਇਹ ਭੋਗਣੇਂ, ਇਹ ਵਚਨ ਸਾਡਾ ਤੁਸਾਂ ਪਾਲਣਾ ।

੩੬. ਸੁੰਦਰਾਂ ਲੈ ਚੱਲੀ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਖਾਰੇ ਪਾ

ਚੱਲੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਲੈ ਪੂਰਨ, ਪਾ ਆਕਾਸ਼ ਭਾਗ ਵਾਲੀ ਟੋਕਰੀ,
ਸਿਰ ਰੱਖ ਚੱਲੀ, ਉਹ ਖਾਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਪੂਰਨ,
ਸਿਰ ਤੇ ਚੁਕਿਆ ਪੂਰਨ, ਮੱਥਾ ਨਿਵਾਇਆ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਨੂੰ, ਧੂੜ ਮਲੀ ਟਿੱਲੇ
ਦੀ ਮੱਥੇ ਤੇ, ਬਰਦੀ ਪੂਰਨ ਦੀ ਬਣ ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ, ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਉਂਦੀ
ਚਲੀ ।
ਪੂਰਨ ਹੈਰਾਨ ਜਿਹਾ ਦੇਖਦਾ ਇਹ ਕੀ ਖੇਡ ਕਰਮਾਂ ਦੀ, ਕਿਹਾ ਚੱਕਰ ਆਣ ਵੱਜਿਆ ?
ਮੈਂ ਬਣਿਆ ਨਿਰੀ ਇਕ ਜੜ੍ਹ ਜਿਹੀ ਪ੍ਰਤਿਮਾ, ਖਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪਿਆ,
ਚੌਂਕੀਆਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ, ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ, ਪੂਜਾ ਕਰਾਂਦਾ, ਖੜਕਦੀਆਂ
ਟੱਲੀਆਂ ਸੁਣਦਾ;
ਬੇਵੱਸ, ਬੇਮਰਜ਼ੀ, ਦੂਜੇ ਦਾ ਪੂਜਯ ਹੋਣਾ ਵੀ ਕਿਹੀ ਇਕ ਕੈਦ ਜਿਹੀ ਹੈ ।
ਪਰ ਦਲ ਵਿਚ ਮੰਨਦਾ ਕਿ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ,
ਨਾਥ ਜੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਕਦੀ ਮੈਨੂੰ ਵਾਂਗ ਇਕ ਨਿਰਜਿੰਦ ਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਇਉਂ ਕਿਉਂ
ਦਿੰਦੇ ?
ਪੂਰਨ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਛੁੰਹਦਾ ਸਵਾਦਲਦਾ, ਰਸਾਂਦਾ,
ਠਾਰਦਾ, ਇਕ ਖਿੱਚ ਜਿਹੀ ਪੈਂਦੀ, ਦਿਲ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਹੋਣ ਨੂੰ ਕਰਦਾ,
ਪਰ ਵੈਰਾਗ ਤੀਬਰ ਸੀ, ਰੂਹ ਖੁਲ੍ਹਾਂ ਟੋਲਦਾ, ਮਹਿਲ ਬੰਧਨ ਦਿਸਦੇ;
ਖਿੱਚਾਂ ਵੀ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਦਿਸਦੀਆਂ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਲੋਚਦਾ ।

੩੭. ਸੁੰਦਰਾਂ ਤੇ ਪੂਰਨ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ

ਸੁੰਦਰਾਂ ! ਰਾਣੀਏ, ਉੱਚੇ ਪਿਆਰ ਵਾਲੀਏ ਉੱਚੀਏ ।
ਇਹ ਕੀ ? ਜੀਂਦੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ, ਆਪਣਾ ਬਨਾਣ ਲਈ,
ਜੀਂਦੇ ਨੂੰ ਬੁੱਤ ਜਿਹਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪੂਜਣ ਨੂੰ ਲੋਚਣਾ ।

ਪਿਆਰ ਪਾਣੇ ਪੰਛੀਆਂ ਉੱਡਦਿਆਂ ਨਾਲ, ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ,
ਤੇ ਚਾਹਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਨਾ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ,
ਦੱਸ ਨਾ ਸੁੰਦਰਾਂ ! ਇਹ ਕੀ ਤੇ ਕਿਥਾਈਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੈ ?

ਪੰਛੀ ! ਸੁਹਣੀਏਂ ! ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਖੁਸ਼ੀ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਵਿਚ ਉੱਡਦੇ, ਦਰਿਆਵਾਂ
ਦੇ ਜਲ ਪੀਂਦੇ ਠੰਢੇ, ਉਡਾਰੀਆਂ ਲੈਂਦੇ, ਹਵਾ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਆਂ,
ਇਹ ਖੁੱਲ੍ਹ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਜਿੰਦ ਹੈ, ਪਿੰਜਰੇ ਪਾ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ।
ਸੁੰਦਰਾਂ ! ਇਹੋ ਜਿਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੇਂ, ਜਿਗਰ ਕਰੇਂ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ ਤੇ
ਉੱਚਾ ਤੇ ਤਬੀਅਤ ਰੱਖੇਂ ਇੰਨੀ ਸੁਹਣੀਏਂ ਸਿੱਧੀ ।
ਤੇ ਚਾਹੇਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਪਾਣ ਨੂੰ,
ਸੁੰਦਰਾਂ ! ਇਹ ਕੀ ਹੈ ? ਪਾ, ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ, ਰੱਖ ਸਾਨੂੰ ਮਹਿਲੀਂ, ਅਸੀਂ ਹੁਣ
ਬੋਲ ਨਾ ਸਕਦੇ;
ਪਰ ਨਾ ਇਹ ਬੋਲ ਹੋਸਣ ਅਸਾਡੇ, ਨਾ ਇਹ ਸੁਹੱਣਪ ਹੋਸੀ, ਨਾ ਇਹ ਮਿੱਠਤ
ਮੇਰੀ ਨਾ ਇਹ ਲਸ਼ਕਾ ਦੈਵੀ, ਨਾ ਜਿੰਦ ਰਹਿਸੀ ਸੱਜਨੀਏ ।
ਇਉਂ ਮਾਰਸੋਂ ਪੂਰਨ ਆਪਣਾ, ਆਪਣੀਂ ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਤੂੰ ਸੱਜਨੀਏਂ ।
ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਪਾ ਕੇ ।
ਦੱਸ ਤੂੰਹੀਂ ਸੁੰਦਰਾਂ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਖੋਹਣਾ, ਕੀ ਇਹ ਪਿਆਰ ਹੈ ? ਮਰਜ਼ੀ ਕਿਸੇ ਦੀ
ਨੂੰ ਥਲੇ ਜਿਹੀ ਦਬਾ ਕੇ, ਕਰਨਾ ਆਪਣੀ, ਇਹ ਕੇਹੀ ਪੂਜਾ ਸੁਹਣੀਏਂ ?
ਤੂੰ ਆਪ ਦੱਸ ਖਾਂ, ਕਿਹਾ ਕਰੂਪ ਜਿਹਾ, ਤੰਗ ਜਿਹਾ, ਨੀਵਾਂ ਜਿਹਾ ਢੱਠਾ ਢੱਠਾ
ਜਿਹਾ ਨਿਵਾਣ ਹੈ ?
ਸੁੰਦਰਾਂ ਆਖਦੀ, ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਤੂੰ ਹੋ ਨਾ ਕਦੀ ਉਹਲੇ ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਥੀਂ,
ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਰੱਖਣਾ ਆਪ ਨੂੰ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਪਰ ਠਕਿ ਆਪ
ਆਖਦੇ ਪਿਆਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜੇ, ਮੈਂ ਹੋੜਾਂ ਮਰਜ਼ੀ ਆਪ ਦੀ,
ਆਪਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਮੇਰਾ ਉਹ ਪਿਆਰ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮੈਂ ਲੋਚਦੀ ।
ਤੇ ਜੇ ਪਿਆਰ ਮੇਰਾ ਸੱਚਾ, ਮੈਂ ਹੋਵਸਾਂ, ਥਵਿਸਾਂ, ਚੱਲਸਾਂ, ਰਹਿਸਾਂ ਆਪ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ
ਵਿਚ ।
ਖ਼ੁਸ਼ ਖੁਸ਼ਾਨ ਰਹਿਸੀ ਹਮੇਸ਼ ਬਾਗ਼ ਆਪ ਦਾ ਖਿੜਿਆ, ਮੈਂ ਕਰਸਾਂ, ਕਮਾਵਸਾਂ,
ਕਿੰਜ ਆਪ ਆਖਸੋ, ਪਰ ਸਦਕੇ, ਹੋਵੋ ਨਾਂਹ ਮੇਰੀ ਅੱਖਾਂ ਥੀਂ ਉਹਲੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ
ਮੈਂ ਮਰਸਾਂ ।
ਠੀਕ ਹੈ ਸੁੰਦਰਾਂ, ਪਰ ਘਰ ਮੈਨੂੰ ਕਬਰ ਦਿਸਦੀ, ਮੇਰਾ ਜੀ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਲਗਦਾ,
ਖੁੱਲ੍ਹ ਮੈਨੂੰ ਭਾਂਦੀ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੋੜ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰਾਂ ।
ਲੰਮੀ ਨਦਰ ਕਰ ਦੇਖ ਸੁੰਦਰੇ ! ਮਹਿਲੀਂ ਰੱਖ ਆਖ਼ਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਕਰਸੇਂ,
ਅਜ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁੰਦਰਾਂ ।
ਖੋਹ ਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਮੇਰੀ, ਪਿਆਰ ਤੇਰਾ ਸੱਚਾ, ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ, ਪਰ ਜੀਅ
ਘਬਰਾਉਂਦਾ, ਆਕਾਸ਼ ਦੀ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਤੇਰੀ ਬਾਹੀਂ ਪੈਣਾ,
ਕੁਝ ਮੈਨੂੰ ਕੈਦ ਜਿਹੀ ਦਿਸਦੀ, ਭੁੱਲ ਹੋਸੀ ਮੇਰੀ, ਪਰ ਸੁਭਾ ਮੇਰਾ ਸਾਥ ਖੁੱਲ੍ਹੇ
ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੇ, ਆਕਾਸ਼ਾਂ ਦੇ, ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੇ, ਅਨੰਤ ਜਿਹਾ ਹੋਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਮੇਰਾ
ਕਰਦਾ ।
ਹਾਰੀ ਸੋਹਣੇ ਜੋਗੀਆ ! ਮੈਂ ਹਾਰੀ, ਤੇਰੀ ਸੁੰਦਰਾਂ,
ਜੋਗੀ ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਵੇਰੀ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਅਨੰਤ ਦਿਸਦਾ ਔਖਾ,
ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ, ਜੋਗ ਦਿਲ ਨੂੰ ਅਨੰਤ ਕਰ ਮਾਰਦਾ, ਸਾਈਂ ਪਿਆਰ ਬਚਾਂਦਾ,
ਨੀਵਿਆਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਠੀਕ ਮਾੜਾ, ਪਰ ਜੋਗ ਨਾਲ ਮਰ ਗਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ
ਉੱਚਿਆਂ ਦਾ ਆਣ ਬਚਾਉਂਦਾ ।
ਠੀਕ, ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਦੇ ਸਾਹਿਬਾ ! ਮੇਰੇ ਰੂਹ ਦੇ ਮਾਲਕਾ ! ਸੁਹਣੱਪ ਕਦ ਕਿਸੇ ਦੇ ਖਾਰੇ
ਪੈਂਦੀ ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਗਗਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਘੁਟਦੀ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ।
ਠੀਕ ! ਸੁਗੰਧੀ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਬੰਦ ਰੱਖੇ ਤੇ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ ।
ਆਪ ਸੁਹਣੱਪ ਪੂਰੀ, ਸਹਿਜ ਪੂਰੀ ਰੱਬੀ, ਆਪ ਪਿਆਰ ਰੂਪ, ਮੈਂ ਕੌਣ ਨਿਕਾਰੀ
ਨਾਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ ਥੀਂ ਵੱਖ ਹੋ ਹੀਆ ਕਰਾਂ ਤੈਨੂੰ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ
ਪਾਣ ਦਾ,
ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਸੱਚੇ ਸਾਹਿਬ, ਜਾਉ ਜਿੱਥੇ ਮਰਜ਼ੀ, ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਸਦਾ ਤੇਰੀ ਆਂ ।
ਪਰ ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਹੋ ਹੁਣ ਇਹ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ, ਤੁਸੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਚਾਹੁੰਦੇ,
ਮੈਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਪਿਆਰਦੀ, ਮਹਿਲ ਤੁਸਾਂ ਨੂੰ ਕਬਰਾਂ ਦਿਸਣ, ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ
ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਆਪ ਬਿਨਾਂ ਹਨੇਰੀ ਇਕ ਕਬਰ ਦਿਸਦੀ ।
ਵਿਛੜ ਆਪ ਥੀਂ ਜਿੰਦ ਜਿਹੜੀ ਪਿਆਰ ਕੁੱਠੀ ਤੜਫਦੀ, ਕਦੀ ਨਾਂਹ,
ਕਦੀ ਨਾਂਹ, ਕਦੀ ਨਾਂਹ, ਇਸ ਜਿਸਮ ਵਿਚ ਕੈਦ ਰਹਿਸੀ ।
ਜਾਓ ! ਤੁਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸਾਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ, ਜਾਓ ! ਜਿਥੇ ਤੁਸੀਂ ਸੁਖੀ,
ਪਰ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਵਸੀ, ਘੁੰਮਸੀ ਆਪ ਦੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰਿਆਂ,
ਵਾਂਗ ਕੂਕਦੀ ਕੋਇਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਜੀ ।

੩੮. ਪੂਰਨ ਦਾ ਮੁੜਨਾ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਪਾਸ

ਮੁੜ ਆਇਆ ਪੂਰਨ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਪਾਸ,
ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਗੋਰਖ ਕੋਪਵਾਨ ਹੋਇਆ ਤੇ ਕੜਾ ਕੜਾ, ਕੁਝ ਕਾੜ ਕਾੜ ਬੋਲਿਆ ।
ਤੇਰੇ ਟੁਰ ਆਇਆਂ ਪੂਰਨ ਨਾਥਾ, ਸੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਸਵਾਸ ਨਿਕਲੇ, ਅਹੁ ਦੇਖ ਤੇਰੇ
ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀ, ਵਾਂਗ ਚਿੱਟੀ ਘੁੱਗੀ, ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਫੜਿਆ ।
ਸੁੰਦਰਾਂ ਮੈਂ ਸੀ ਦਿੱਤੀ ਤੈਨੂੰ, ਤੈਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਨੂੰ, ਤੁਸੀਂ ਦੋ ਮਿਲ ਕੇ
ਇਕ ਪੂਰਾ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ।
ਅੱਛਾ ! ਜੋ ਹੋਣਾ ਸੀ ਸੋ ਹੋਇਆ ਗਿਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ,
ਹੁਣ ਜਾਓ ਦੇਖੋ ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਨੂੰ, ਉਹਦਾ ਸਰੀਰ ਸੁੱਕਿਆ, ਨੈਣ ਸੁੱਕੇ, ਦਿਲ ਸੁੱਕਿਆ,
ਮਨ ਸੁੱਕਾ ਸੀ ਯਾਦ ਕਰ ਤੈਨੂੰ, ਹੁਣ ਉਹਦਾ ਰੂਹ ਹੈ ਸੁੱਕਣ ਲੱਗਾ ।
ਜਾਹ ਬੱਚਾ ! ਮਿਲ ਮਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਕਰ ਰੂਹ ਉਹਦਾ ਤੂੰ ਸੱਜਰਾ,
ਰੱਖੀਂ ਯਾਦ ਤੂੰ ਵੀ ਨਾਮ ਉਸ ਤੀਬਰ ਪਿਆਰ ਦਾ : 'ਸੁੰਦਰਾਂ'
ਮੈਂ ਦਿਤੀ ਅਦ੍ਰਿਸ਼, ਅਰੂਪ 'ਸੁੰਦਰਾਂ' ਹੁਣ ਕਰਾਮਾਤ ਤੈਨੂੰ,
ਜੋ ਆਖਸੇਂ, ਪੂਰਾ ਹੋਸੀ, ਸੁੱਕੇ ਹਰੇ ਹੋਸਨ, ਵਾਕ ਤੇਰਾ ਸਦਾ ਸਿੱਧ, ਤੇਰੀ ਅੱਖ
ਦੀਆਂ ਸੈਨਤਾਂ ਸਭ ਮੰਨਸਨ ਬੱਦਲ ਕਾਲੇ ਤੇ ਦਰਿਆ, ਪਰਬਤ;
ਜਿੱਧਰ ਜਾਵਸੇਂ ਖ਼ਲਕ, ਮੁਲਕ ਸਾਰੇ ਹਰੇ ਹੋਸਨ, ਦੁੱਧ ਦਹੀਂ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਬਰਕਤਾਂ
ਪਰਛਾਵੇਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਟੁਰਸਨ,
ਜਾਹ ਕੀਤਾ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ਾਂ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਵੱਡੇ ਨਾਥ ਨੇ ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ, ਰਿਧੀ ਸਿਧੀ ਕਰਾਮਾਤ
ਵਾਲਾ ।
ਜੋਗੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਨਾਲ ਨਾ ਫਿਰੀਂ ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੀ !
ਜੋਗੀ ਹੋਰ ਹੁੰਦੇ, ਆਪ ਦਾ ਰੂਹ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋਵੇ;
ਪਿਆਰ-ਅੰਸ਼ ਇਕ ਹੋਰ ਚਮਕਦੀ, ਜਿਹੜੀ ਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਪਸੰਦ ਵਾਰੀ,
ਯਾਦ ਰੱਖੀਂ, ਇਹ ਚਮਕ ਪਿਆਰ ਦੀ, ਦਿਲ ਵਿਚ ਦੇਖ ਦੇਖ ਤੂੰ ਸਦਾ ਸਾਂਭ ਰੱਖੀਂ,
ਇਹ ਨਾਲ ਹੈ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਧੁਰੋਂ ਆਇਆ ।
ਕਦੀ ਦਿਲ ਤੇ ਝੋਲੜੀ ਤੇਰੀ ਨਾ ਰੱਖੇ ਖ਼ਾਲੀ,
ਇਹ ਰੱਖ ਰੱਬ ਨੇ ਦਿਤੀ ਹੈ ਤੈਨੂੰ !

੩੯. ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ

ਮੁੜ ਟੁਰ ਪਿਆ, ਬੱਧਾ ਹੁਕਮ ਆਪਣੇ ਨਾਥ ਦਾ, ਪੂਰਨ ਜੋਗ ਦਾ ਪੂਰਾ ਭਾਂਡਾ,
ਤੇ ਅਣਡਿੱਠੇ ਨਾਲ ਟੁਰੇ ਕਈ ਹੋਰ ਰਾਖੇ, ਕਈ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ
ਉਸ ਤੇ
ਸਾਇਆ ।
ਪੂਰਨ ਇਕ ਟੁਰੇ ਤਾਂ ਦਿਸੇ ਜਿਵੇਂ ਟੁਰਦੇ ਲੱਖਾਂ ਜੋਗੀ, ਜਿੱਥੇ ਜਾ ਬਹੇ, ਉਹ ਜਾ ਲੱਸੇ ।
ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੂਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੀ, ਕੁਝ ਯੋਗ ਦਾ ਸੀ, ਕੁਝ ਵੈਰਾਗ ਦਾ ਸੀ,
ਕੁਝ ਗੁੱਝੇ, ਅਣਪਛਾਤੇ ਕਿਸੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸੀ ।
ਪੂਰਨ ਜੋਗ ਪੰਥ ਨੂੰ ਕਈ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਆਪ ਇਕ ਓਪਰਾ, ਅਣੋਖਾ,
ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ, ਨਰਮ ਬਾਲ ਜਿਹਾ, ਸੀ ਜੋਗੀ ਪੂਰਾ,
ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੋਇਆ, ਬਖਸ਼ਸ਼ਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ।
ਬੱਦਲ ਆਏ, ਝੁਕੇ, ਵੱਸਣ ਲੱਗੇ, ਫੱਟ ਜਾਣ ਵਾਲੇ, ਜੇ ਪੂਰਨ ਹੱਸ ਆਖੇ,
ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਉ ਸਜਨੋਂ ! ਧੁੱਪ ਦੀ ਲੋੜ ਸਾਨੂੰ ।
ਤੇ ਤਪਦੀ ਦੁਪਹਿਰ ਜੇ ਰਾਹ ਪਵੇ ਜੋਗੀ, ਤਦ ਬੱਦਲ ਕਾਲੇ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਫਿਰਨ ਨੱਸਦੇ,
ਹੋ ਕਮਲੇ ਫੜ ਫੜ ਛਤਰੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਦੀਆਂ, ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ ਦੇ ਪੰਧ ਨੂੰ ਠਾਰਦੇ ।
ਭੈਣ ਜੋਗੀ ਦੀ ਸੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਹੋਈ, ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹੀਂ ਸੀ ਪੂਰਨ ਦੇ ਹੱਥ ਉਸ ਆਪ
ਆ ਤੇ ਭੇਤ ਅਗੰਮ ਵਾਲੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਸੀਨਿਆਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਵਿਚ ਸਨ ।

੪੦. ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ ਦਾ ਮੁੜ ਸਿਆਲਕੋਟ ਆਉਣਾ

ਪੂਰਨ ਮੁੜ ਆਇਆ ਸਿਆਲਕੋਟ ਅੰਦਰ, ਵਾਂਗ ਬਸੰਤ ਆਇਆ
ਉਹ ਇਕ ਉਡਾਰੂ ਜਿਹਾ ਖੇੜਾ, ਜਿਹੜਾ ਸਭ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਰਹਿ ਰਹਿ ਕੇ ਛੁਹ ਨਾਲ ।
ਸੁੱਕੇ ਹਰੇ ਹੋਏ, ਮੁੜ ਪੁਰਾਣੇ ਬਾਗ਼ ਨਿਕਲ ਆਏ ਸਣ ਪੱਤਿਆ, ਸ਼ਗੂਫ਼ਿਆਂ, ਫੁੱਲਾਂ,
ਫਲਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਡੁੱਬੇ ਜਜ਼ੀਰੇ ਝਟਾਪਟੀ ਸਮੁੰਦਰ ਥੀਂ ਨਿਕਲ ਆਣ;
ਨਹਿਰਾਂ ਫਿਰ ਵੱਗੀਆਂ, ਬੂਟਾ ਬੂਟਾ ਕੰਬਿਆ ਪਿਆਰ ਛੁਹ ਪਾ ਕੇ, ਬਾਗ਼ ਪੂਰਨ
ਦਾ ਮੁੜ ਗਾਉਂਦਾ ਗਲਾ ਆਪਣਾ ਸੰਵਾਰ ਸੰਵਾਰ ਕੇ ।
ਲੋਕੀਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ; ਇਕ ਜੋਗੀ ਕਮਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਆਇਆ ਹੈ, ਜੋਗੀਆਂ ਫਿਰਦਿਆਂ
ਜਿਹਾ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋਗੀ, ਉਹ ਨਵਾਂ, ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ, ਅਦਭੁਤ ਆਦਮੀ ਹੈ ।
ਦੇਖੋ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਾਮਾਤ ਉਸ ਦੀ ਬਾਗ਼ ਵੀ ਚਰਨ-ਛੁਹ ਪਾ ਕੇ ਸਾਰਾ ਹਰਾ ਹੋ ਆਇਆ
ਹੈ ।
ਫਲਾਂ ਨਾਲ ਡਾਲੀ ਡਾਲੀ ਆਣ ਲਿਫੀ ।
ਸੁਣ ਸੁਣ ਭੱਜੇ ਸਾਰੇ ਜੋਗੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਈ ਟੁੱਟੀ ਉਥੇ ਜਿਵੇਂ ਮਖੋਰੀਆਂ
ਆਣ ਸੁਗੰਧੀਆਂ ਤੇ ।
ਠੀਕ ! ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਸਦਾ ਮਖੋਰੀ-ਖ਼ਲਕ ਪਛਾਣੇ ਸਾਧਾਂ ਸੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ।
ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਦੱਸਦਾ ਅਮਦਰਲੀ ਲੋਅ ਫਕੀਰਾਂ ਦੀ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ
ਤੱਕਣ ਨਾ ਤੱਕਣ, ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਕਲ ਜਾਣੇਂ ਤੇ ਚਾਹੇ ਨਾ ਜਾਣੇਂ,
ਜਿਵੇਂ ਪੰਖੇਰੂ ਪਛਾਣਦੇ ਸਭ ਥੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹੁ-ਫੁਟਾਲੇ ਨੂੰ ।
ਝੁਰਮੁਟ ਆਣ ਪਾਇਆ ਜੋਗੀ ਪਾਸ ਨਰਾਂ ਤੇ ਨਾਰੀਆਂ ਨੇ,
ਥੱਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਥੀਂ ਲੋਕੀਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਠੰਢ ਲੈਣ ਆਉਂਦੇ,
ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਾਣ ਆਦੇ, ਥੋੜਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦਾ ਚਾਹੇ ਭੋਗ ਪਾਣ
ਆਦੇ ।
ਜੋਗੀ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਹੁੱਬ ਨਾਲ, ਵਾਂਗ ਇਕ ਡੂੰਘੇ, ਤ੍ਰਿਖੇ ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਦੇ,
ਕਦਮ ਕਦਮ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਾਮਾਤ ਦਿੱਸੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ
ਥੀਂ ਕਿਸੇ ਉੱਚੀ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦਾ ਲੋਕ ਦਿੱਸੇ ।
ਬਾਗ਼ ਪੂਰਨ ਦਾ ਭਰਿਆ, ਕੰਢੇ ਕੰਢੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਜੋਗੀ ਦੀ ਉੱਡਦੀ ਮਾਰ ਛਾਲਾਂ,
ਕੰਧਾਂ ਤ੍ਰੱਪਦੀ ਜਾਂਦੀ ਉੱਡਦੀ ਮਿਲਖਾਂ ਮੁਲਖਾਂ ਤੇ ।

੪੧. ਲੂਣਾਂ ਤੇ ਰਾਜੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਦਾ ਆਉਣਾ

ਲੂਣਾਂ ਆਖਦੀ ਸੁਣ ਖ਼ਬਰਾਂ, ਰਾਜੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੂੰ; ਚਲੋ ਅਸੀਂ ਵੀ ਪੁੱਤ ਲਈ
ਅਰਜ਼ ਕਰੀਏ, ਮਤੇ ਰੇਖ ਵਿਚ ਮੇਖ ਕੋਈ ਵੱਜਦੀ ਹੋਵੇ !
ਵਾਂਗ ਮੰਗਤਿਆਂ ਹੋ ਨਿਮਾਣੇ ਦੋਵੇਂ, ਰਾਜਾ ਤੇ ਰਾਣੀ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਆਂਦੇ ।
ਦੂਰੋਂ ਆਉਂਦਾ ਦੇਖ ਰਾਜਾ ਤੇ ਰਾਣੀ, ਪੂਰਨ ਉਠਿਆ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾ ਛੱਡ ਆਸਣ,
ਆਦਰ ਦਾ ਭਾ ਆਇਆ, ਕੁਝ ਪਿਤਾ ਹੋਣ ਦਾ, ਕੁਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਲਕ ਦੇ
ਰਾਜਾ ਹੋਣ ਦਾ, ਮਿਲੇ ਜੁਲੇ ਆਦਰ ਤੇ ਭਾਵ ਸਨ-ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਨੇ
ਗਿਣਿਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨਾ ਤੋਲਿਆ, ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਵਧਿਆ, ਅੱਗੇ ਲੈਣ ਨੂੰ !
ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਆਉਂਦਾ, ਕੋਈ ਸ਼ਾਨ ਤੇ ਸੁਹਣੱਪ ਉਹਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਦਿੱਸ ਰਹੀ,
ਵੱਡੀ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਡਿੱਗਣਾ ਵੀ ਵੱਡਾ ਤੇ ਸੁਹਣੱਪ ਭਰਿਆ, ਸੂਰਬੀਰ ਵੱਡਾ ਰਾਜਾ
ਸਾਲਵਾਹਨ, ਢਲ ਰਿਹਾ ਵੀ ਢਲਦਾ ਸੀ ਵਾਂਗ ਸੂਰਜ,
ਉਹਦਾ ਢਹਿਣ ਵੀ ਸੀ ਆਕਾਸ਼ ਉੱਚਾ ।
ਤੇਜ ਨਾਲ ਚਮਕੇ ਮੱਥਾ, ਬੜਾ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਮ ਵਾਲਾ, ਉਥੇ ਮਾਰ ਨਾ ਝੱਲਦਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕੋਈ,
ਰੱਬੀ, ਦੈਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ।
ਰਾਜਾ ਸਦਾ ਰੱਬ ਦੀ ਮੂਰਤ ਇਹ ਗੱਲ ਠੀਕ, ਸੱਚ ਹੈ ।
ਕੁਝ ਆਵੇਸ਼ ਰੱਬੀ ਰਾਜੇ ਵਿਚ ਸਦਾ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਰਾਜਾ ਉਹ ਜੋ ਰਈਅੱਤ ਦਾ ਦਿਲ
ਜਿੱਤਦਾ ਤੇ ਰਈਅੱਤ ਜਿਸ ਪਰ ਮਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਲਕ ਮੰਨਦੀ,
ਸਤਿਕਾਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੱਝੀ ਰੌ ਵਗਦੀ ਹੈ ।
ਐਸੇ ਰਾਜੇ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰ ਫ਼ਕੀਰੀ ਕੋਈ ਅੰਸ਼ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਕੀਰ,
ਕੁਝ ਔਲੀਆ ਵੀ ।
ਪੂਰਨ ਆਖਦਾ, ਆਓ ਰਾਜਾ ! ਅਸੀਂ ਆ ਵੜੇ ਆਪ ਦੇ ਦੇਸ ਜੀ,
ਦੱਸੋ ਕਿਹੜੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਆਏ ਆਪ ਦੋਨੋਂ, ਅਸੀਂ ਤੁਸਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ !

੪੨. ਸਾਲਵਾਹਨ ਰਾਜੇ ਦਾ ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇਣਾ

ਸਾਲਵਾਹਨ ਕਹੇ, ਤੁਸੀਂ ਨਾਥ ਭਾਰੇ, ਤੁਸਾਂ ਉੱਠ ਅਸਾਂ ਤੇ ਭਾਰ ਚਾੜ੍ਹੇ, ਅਸੀਂ ਗ਼ਰੀਬ
ਮੰਗਤੇ ਆਪ ਦੇ ਦਰਾਂ ਦੇ ਹਾਂ ।
ਤੁਸੀਂ ਰੱਬ ਵਾਲੇ ਸਾਈਂ ਸੱਚੇ, ਅਸੀਂ ਕੂੜ ਕਪਟ ਸਭ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ।
ਕੋਈ ਹੁਕਮ ਕਰੋ, ਇਹ ਦੇਸ ਤੁਸਾਡਾ, ਇਹ ਤਖ਼ਤ, ਤਾਜ ਸਭ ਆਪ ਦਾ,
ਜਾਣੋਂ ਮੈਂ ਇਕ ਗੁਮਾਸ਼ਤਾ ਆਪ ਦਾ ਬੈਠਾ, ਕੋਈ ਕਰੋ ਹੁਕਮ, ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ
ਖੜ੍ਹੇ ਆਣ ਹਾਜ਼ਰ ਆਪ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਹਾਂ ।

੪੩. ਪੂਰਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਰਾਜੇ ਸਾਲਵਾਹਨ ਨੂੰ

ਜੋਗੀ ਆਖਦਾ ਰਾਜਿਆ !
ਨਾਥ ਆਪਣੇ ਦੇ ਅਸੀਂ ਬਾਲੜੇ ਹਾਂ ।
ਚਾਹ ਮੁੱਕੀ ਮਨ ਟਿਕ ਗਿਆ,
ਅਸੀਂ ਗਗਨ ਹੇਠ ਰਹਿਣ ਵਾਲੜੇ ਹਾਂ ।
ਬੇਲ ਬੂਟੇ ਸਾਡੇ ਹਨ ਭੈਣ ਭਾਈ,
ਅਸੀਂ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੜੇ ਹਾਂ ।
ਬਾਹਾਂ ਆਪਣੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰ ਰਖਦੇ,
ਨੰਗੇ ਪੱਥਰਾਂ ਤੇ ਸੈਣ ਵਾਲੜੇ ਹਾਂ ।
ਘੁੱਟ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਦੀ ਨਹਿਰ ਦੇਵੇ;
ਅਸੀਂ ਕੰਦ ਮੂਲ ਖਾਣ ਵਾਲੜੇ ਹਾਂ ।

੪੪. ਸਾਲਵਾਹਨ ਲੂਣਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਰਜ਼ ਕਰ ਪੁੱਤ ਮੰਗਦਾ

ਆਖ਼ਰ ਹੱਥ ਵਲ ਕਰ ਲੂਣਾਂ, ਰਾਜਾ ਸਾਲਵਾਹਨ ਆਪਣੀ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ,
ਦੇਵੋ ਇਕ ਦੀਵਾ, ਜਿਹੜਾ ਕਰੇ ਰੌਸ਼ਨ, ਵਿਹੜਾ ਆਪ ਦੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਦਾ ਜੀ
ਲੂਣਾਂ ਰਾਣੀ ਮੇਰੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਹੌਕੇ ਲੈਂਦੀ, ਆਖਦੀ, ਲੋਚਦੀ ਤਰਸਦੀ,
ਮਾਂ ਹੋਵਾਂ, ਬੱਚਾ ਖਿਡਾਵਾਂ ਗੋਦ ਆਪਣੀ ਜੀ ।
ਕਰੋ ਮਿਹਰ, ਤੇ ਕਰੋ ਬਖਸ਼ਸ਼ ਆਪਣੇ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰ ਥੀਂ ਜੀ ।

੪੫. ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਰਾਜੇ ਨੂੰ

ਰਾਜਾ ! ਜੋ ਆਖੇਂ ਕਰਾਮਾਤ ਕਰੀਏ, ਬੇਵੱਸ ਅਸੀਂ, ਮਰਜ਼ੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ
ਅਸੀਂ ਪਾਲਦੇ ਹਾਂ,
ਭਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ, ਅਰਜ਼ ਸਾਡੀ, ਹੁਕਮ ਨਾਥ ਦਾ ਹਰ ਥਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ,
ਜਿਹੜਾ ਆਸ ਧਾਰ ਆਵੇ, ਉਹਦਾ ਨਿਹਚਾ ਤਾਰੇ,
ਰਾਜਾ ! ਹੋਂਵਦਾ ਸਦਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਨਾਥ ਮਰਜ਼ੀ ।
ਤੁਸਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਇਕ ਧਿਆਨ ਵਜਦਾ,
ਬੱਚਾ ਇਕ ਹੋਇਆ, ਤੁਸਾਂ ਖ਼ੁਦ ਦੋਹਾਂ ਕੋਹਿਆ ਸੀ ।
ਦੱਸੋ ਖਾਂ ਹੋਈ ਸੀ ਕੁਝ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ?
ਸੱਚ ਦੱਸੀਂ ਰਾਜਾ, ਦਰ ਦਰਵੇਸ਼ ਤੇ ਲੁਕਾਅ ਨਹੀਂ ਫੱਬਦਾ ਹੈ,
ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਅੱਗੇ ਮੰਤਰ ਸੱਚ ਦਾ ਬੱਸ ਚਲਦਾ ਹੈ ।

੪੬. ਲੂਣਾਂ ਦਾ ਪਸਚਾਤਾਪ ਤੇ ਰੁਦਨ

ਲੂਣਾਂ ਦਾ ਕੜ ਟੁੱਟਾ, ਹੱਥ ਜੋੜ ਟੁੱਟੀ ਧਰਤੀ ਵਾਂਗ ਫਟੀ, ਬਰਸਾਂ ਦੀ ਬੱਝੀ ਉਹ
ਟੁੱਟੀ, ਢਹਿ ਪਈ ਜੋਗੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ।
ਛਾਤੀ ਫਟੀ ਰਾਣੀ ਦੀ, ਕਾੜ ਕਾੜ ਹੋਈ, ਮਾਂ ਜਾਗੀ ਲੂਣਾਂ ਵਿਚ,
ਪੂਰਨ ਪਸਚਾਤਾਪ ਵਿਚ ਚੀਖੀ ਵਾਂਗ ਕਿਸੇ ਦੇਵੀ ਦੇ, ਇਕ ਚੀਖ ਨਾਲ ਉਹ
ਹੈਵਾਨ ਥੀਂ ਇਨਸਾਨ ਹੋਈ, ਜੋਗੀ ਦੇ ਗੁਪਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ।
ਲੂਣਾਂ ਆਪਾ ਲਾਹ ਲਾਹ ਸੁੱਟਦੀ, ਪਰਦੇ ਫਾੜਦੀ, ਪਾੜ ਪਾੜ ਚੀਰਦੀ ਸੀ ।
ਆਪਣਾ ਦਿਲ ਕਰ ਨੰਗਾ, ਰੂਹ ਕਰ ਨੰਗਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ,
ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਮੈਲ ਰੂਹ ਤੇ ਚੜ੍ਹੀ ਇਕ ਪਲਕ ਵਿਚ ਉਤਰਦੀ ਹੈ, ਜੋਗੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਨਾਲ ।
ਕਹਿੰਦੀ ਕੂਕਦੀ ਵਾਂਗ ਇਕ ਬਿਜਲੀ ਦੇ, ਸਾੜਦੀ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੀ ਅੰਦਰੋਂ ਉੱਠੀ
ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ, ਸਭ ਮਾੜੇ ਖਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪਲਕ ਵਿਚ ਗੰਗਾ
ਨੁਹਾਂਵਦੀ ਹੈ, ਪਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਯੋਗੀ ਪੂਰਨ ਦਾ ।
ਕਹਿੰਦੀ, ਮੈਂ ਹਤਿਆਰੀ, ਰੜੇ ਮੈਦਾਨ ਮੈਂ ਮਾੜੀ,
ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੱਖ ਚੰਗੇ, ਚੂਹੜੇ ਚੰਡਾਲ ਚੰਗੇ,
ਮੈਂ ਮਾੜੇ ਖ਼ਿਆਲਾਂ, ਖ਼ਾਹਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਾਰੀ ਹਾਂ ।
ਬਖ਼ਸ਼ੋ ਜੋਗੀ-ਰਾਜ ਸੱਚੇ, ਮੈਂ ਹਤਿਆਰੀ ਹਾਂ ।
ਬੱਚਾ ਪੂਰਨ ਮੇਰਾ, ਮੈਂ ਮਾਂ ਉਸ ਦੀ, ਕੁਹਾਇਆ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ,
ਮੈਂ ਪਾਪਣ ਹਤਿਆਰੀ ਹਾਂ ।
ਪੂਰਨ ਪੁੱਤ ਮੇਰਾ, ਸਦਾ ਨਿਰਦੋਸ਼, ਬੇਲੋਸ, ਮਾਸੂਮ, ਦੁੱਧ ਵਰਗਾ ਚਿੱਟਾ ਬਛੜਾ
ਗਊ ਦਾ ਸੀ ,
ਮੈਂ ਆਪ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਤੇ ਚੰਨ ਨੂੰ ਦਾਗ਼ ਲਾਇਆ;
ਉਹ ਪੁੱਤ ਮੇਰਾ, ਸੱਚਾ ਡਾਢਾ, ਉੱਚਾ, ਬਲੀ, ਜੋਧਾ, ਦਾਤਾ, ਸੂਰ, ਭਗਤ, ਸੱਚਾ,
ਮੈਂ ਆਪ ਤੱਕੇ ਉਹਦੇ ਬਲਵਾਨ ਫੰਘ ਕਿਸੇ ਉੱਚੇ ਚਿੱਟੇ ਬਾਜ਼ ਦੇ ਸਨ;
aਹ ਬਾਜ਼ ਕਦੀ ਨਾ ਸਹਿੰਦਾ ਛਿਟ ਛਿਣਕ ਕੋਈ ।
ਉਹ ਸੁੱਚਾ ਵਾਂਗ ਪਰਬਤਾਂ, ਹਾਇ ! ਮੈਨੂੰ ਕੌਣ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ? ਨਾਥ ਜੀ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣਾ
ਔਖਾ ।
ਜਦ ਯਾਦ ਆਵੇ, ਨਾਲ ਭੁੱਲ ਆਪਣੀ, ਆਪਣੀ ਹੱਤਿਆ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ,
ਦਿੱਸਦਾ ਹੁਣ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਚਿੱਟੇ ਬਾਜ਼ ਫੰਘ ਫੜਕਾਂਦਾ, ਛਿਣਕਾਂ ਆਪੇ
ਉੱਤੇ ਮਾੜੇ ਖ਼ਿਆਲ ਦੀਆਂ ਨਾ ਪੈਣ ਦਿੰਦਾ, ਉਹ ਸਦਾ ਅਣਭਿੱਜਾ ।
ਦਿੱਸੇ ਹੁਣ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜਾ, ਗੂੰਜੇ ਉਹਦੀ ਬਿੱਜਲੀਲੀ ਕੜੀ ਅਵਾਜ਼ ਮੇਰੇ
ਕੰਨ ਵਿਚ, 'ਮਾਂ ! ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ, ਸਦਾ ਝੋਲੀ ਆਪਣੀ ਵਿਚ ਪਾ ਮੈਨੂੰ' ।
ਪਰ ਹੁਣ ਪੂਰਨ ਇਕ ਸੁਫਨਾ ਹੈ ਤੇ ਮਹਿਲ ਮੇਰਾ ਸੱਖਣਾ ਹੈ,
ਮੈਂ ਆਖਦੀ ਮੁੜ ਆ ਬੱਚਾ ! ਮੈਨੂੰ ਬਖਸ਼ ਬੱਚਾ, ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਪਸਚਾਤਾਪ
ਥੀਂ ਤੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ਵਾ ਬੱਚਾ,
ਹਰੀ ਕਰ ਤੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਝੋਲ ਮੇਰੀ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਆਖਦਾ ਸੈਂ, ਮੈਂ ਸਦਾ ਭਰਸਾਂ,
ਹੁਣ ਆ ਨਾ, ਹੁਣ ਆ ਬੱਚਾ, ਮੈਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼, ਬਖ਼ਸ਼ਵਾ ਬੱਚਾ !

੪੭. ਪੂਰਨ ਰਾਣੀ ਲੂਣਾਂ ਨੂੰ ਵਰ ਦਿੰਦਾ

ਪੂਰਨ ਰਾਣੀ ਲੂਣਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਸੰਭਾਲਦਾ,
ਤੇ ਹੱਥ ਲੱਗਿਆਂ, ਰਾਣੀ ਪਛਤਾਂਦੀ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਲੋਅ ਦਿੰਦਾ, ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ, ਰੱਬ ਦੀ
ਬਰਕਤ ਭਰਦਾ, ਛੁਹ ਨਾਲ ਚੁੱਪ ਚੁੱਪ ਰੂਹ ਦੇ ਦੁੱਖ ਥੀਂ ਆਰਾਮ ਦਿੰਦਾ
ਰਾਜ਼ੀ ਕਰਦਾ, ਰਾਣੀ ਦੀ ਰੂਹ ਪਲਟਦਾ, ਸ਼ੇਖ਼ ਦਾ, ਚਮਕਦਾ ।
ਰਾਣੀ ! ਸੱਚ ਆਖੇਂ, ਪੂਰਨ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ, ਤਦ ਤੇਰਾ ਹੁਣ ਤੇਰਾ,
ਉਹ ਹੁਣ ਵੀ ਭਾਵੇਂ ਮਰ ਗਿਆ ਇਸ ਆਪ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਥੀਂ, ਆਖੇ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ,
ਮੋਇਆਂ ਜੀਉਂਦਿਆਂ ਦਾ ਬਸ ਫ਼ਰਕ ਰੱਤੀ, ਵਿਚ ਇਕ ਪਰਦਾ, ਮੋਇਆਂ
ਜੀਉਂਦਿਆਂ ਦਾ ਸੁਫਨਾ ਤੇ ਜੀਉਂਦੇ ਮੋਇਆਂ ਦਾ ਸੁਫਨਾ ।
ਜੋ ਹੋਵਣਾ ਸੀ ਸੋ ਹੋਇਆ ਮਾਈ, ਹੁਣ ਪੂਰਨ ਉਹ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣਾ ਹੈ,
ਹਾਂ ! ਪਰ ਲੈ ਇਹ ਬਿਭੂਤੀ ਚੁਟਕੀ ਨਾਥ ਦੀ ਤੇ ਖਾਵੀਂ ਇਹਨੂੰ ਰੱਖ ਸਿਦਕ,
ਤੇਰੀ ਕੁੱਖ ਥੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਇਕ ਬੜਾ ਬੀਰ ਬੱਚਾ ।
ਹੁਣ ਭੁੱਲ ਪੂਰਨ, ਪੂਰਨ ਭੁੱਲਣੇ ਵਿਚ ਹੁਣ ਸੁਖ ਤੁਸਾਡਾ ।
ਜਾਓ ! ਰਾਜਾ ਘਰ ਆਪਣੇ ਤੁਸੀਂ
ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਕਹਿਰ, ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ, ਕਿਧਰੇ, ਕਦੀ, ਸਦਾ ਗੁੱਸੇ
ਕਹਿਰ ਥੀਂ ਬਚਣਾ-ਬੱਸ, ਇਕ ਇਹ ਹੈਵਾਨ ਹੈ ਛੁਪਿਆ ਇਨਸਾਨ ਅੰਦਰ ।
ਇਕ ਗੁੱਸੇ ਨੇ ਮਰਵਾਇਆ ਪੁੱਤ ਤੇਰਾ, ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਨਾ ਮਾਰੀਂ ਰਾਣੀ ਆਪਣੀ ਨੂੰ
ਦੇਖੀਂ, ਨੀਝ ਲਾ, ਨਿਆਏ ਰੱਬ ਦੇ ਉੱਚੇ ਆਦਰਸ਼ ਸੱਚ ਥੀਂ, ਇਥੇ ਕਿਸੇ ਦਾ,
ਕਦੀ ਕੁਝ ਵੀ ਕਸੂਰ ਨਾਂਹ, ਇਹ ਜੀਣ-ਖੇਤਰ ਅਣਦਿਸਦੇ ਅਨੇਕ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ
ਇਕ ਸੂਈ ਦੇ ਨੱਕੇ ਥੀਂ ਵੱਧ ਨਾ ਫੈਲਾਉ ਵਿਚ, ਜਿੱਥੇ ਨਾ ਪਿੱਛਾ ਨਾ
ਅੱਗਾ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿੱਸੇ, ਕਈ ਕਰਮਾਂ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਬੇਵਸੀਆਂ, ਲਾਚਾਰੀਆਂ, ਰੂਹਾਂ-
ਰਸੀਆਂ, ਦਿਲਾਂ ਲੱਗਿਆ ਦੀ ਆਪ ਮੁਹਾਰੀ ਕੁਝ ਗਡ ਵੱਡ ਹੁੰਦੀ, ਕਦੀ ਕਦੀ
ਆਪਣੇ ਨਹੀਂ ਦੂਜੇ ਦੇ ਕਰਮ ਵੀ ਆਣ ਮਾਰਨ ।
ਲੂਣਾਂ ਮਾਈ ਦਾ ਨਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਜਾਣੀ, ਰਾਜਿਆ ! ਨਿਆਏ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹੱਥ ਨਾਂਹ,
ਨਿਆਏ ਸੱਚਾ, ਸੱਚਾ ਰੱਬ ਕਰਦਾ ਤੇ ਸੱਚ ਜਾਣੀ, ਉਹ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ,
ਉੱਚਾ ਅਨੰਤ ਹੈ ਵੇ ਕਿ ਉਹਦਾ ਨਿਆਏ ਬਸ ਮਾਫੀ ਤੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਬਰਕਤ ਹੈ ।
ਵੈਰ ! ਉਹ ਤਾਂ ਸਦਾ ਅਮਰਤਾ ਨਾਲ ਪਾਲਦਾ ਪਾਪੀ, ਪੁੰਨੀ, ਧਰਮੀ, ਅਦਰਮੀ,
ਉਥੇ ਕਦੀ, ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਨਾ ਹੁੰਦੀ ਵੰਡ ਕਾਣੀ-ਪਾਪ ਬਸ ਇਕ ਹੈ ਉਹਨੂੰ ਨਾ
ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ।ਉਹ ਕਰਮ ਸਾਡਾ, ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਛੁਰੀ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਹਾਂ
ਆਪ ਮਾਰਦੇ, ਬਾਕੀ ਇਕ ਹੋਰ ਪਾਪ ਘੋਰ ਹੈ, ਉਹਦੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ
ਦੇਣਾ, ਹੋਰ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਪੁੰਨ, ਨਾ ਪਾਪ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਵਾਸਤਵ
(ਸਚਮੁਚ) ਯਥਾਰਥ ਰਾਜਾ ! ਤੁਸਾਂ ਕਦੀ ਨਾ ਕਹਿਰ ਕਰਾਵਣਾ ਜੀ ।

੪੮. ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਆਵਣਾ

ਦੂਰੋਂ ਦੇਖਿਆ ਇਕ ਹੋਰ ਆਉਂਦੀ, ਇਸ ਵੇਰੀ ਮਾਂ-ਰਾਣੀ ਇੱਛਰਾਂ ਸੀ, ਉਹਦੇ
ਕੇਸ ਖਿੱਲਰੇ, ਵਿਚੋਂ ਘਟਾ ਉੱਡੇ, ਉਹਦੇ ਕੱਪੜੇ ਫੱਟੇ : ਪੁਰਾਣੇ, ਕੁਝ
ਪਾਗਲ ਜਿਹੀ ਵਾਂਗ ਫ਼ਕੀਰਨੀ ਦੇ ।
ਨੈਣ ਨਾ ਦੇਖਣ ਉਸ ਦੇ, ਪੈਰ ਵਸ ਨਾਂਹ, ਕਦਮ ਲੜਖੜਾਂਦੇ, ਡਿੱਗਦੀ,
ਢਹਿੰਦੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ।
ਸੈ ਗੋਲੀਆਂ,ਬਾਂਦੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਕ ਅੱਜ ਵਾਂਗ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੱਖਾਂ ਦੇ,
ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਜੰਮੇ ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਰੁਲਦੀ ਹੈ ।
ਆਈ ਇੱਛਰਾਂ ਵਾਂਗ ਇਕ ਕੱਖ ਦੇ, ਸੁਣ ਜੋਗੀ ਦੀਆਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਤੇ ਕੁਝ
ਅਗੰਮ ਦੀ ਧੂਹ ਖਾ ਕੇ, ਆਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ ਖਿੱਚ ਆਣਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਆਈ ਪੁੱਛਣ ਦੁੱਖ ਸੁਖ ਆਪਣੇ, ਕੋਈ ਪਤਾ ਦੱਸੇ ਪੂਰਨ ਹੁਣ ਕਿੱਥੇ ?
ਮੋਇਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਕਿਹੜਾ ? ਜੀਉਂਦੇ ਕਿਉਂ ਰਹਿਣ ਪਿੱਛੇ ?
ਲੋਕੀਂ ਆਖਦੇ, ਪੂਰਨ ਬੱਚੇ ਦਾ, ਬਾਗ਼ ਮੁੜ ਹਰਾ ਹੋਇਆ, ਪੂਰਨ ਕਦ ਮਿਲਸੀ,
ਨੈਣ ਕਦ ਖੁਲ੍ਹਸਨ ਹੁਣ ਮੇਰੇ, ਮੈਂ ਤੱਕਸਾਂ ਕਦ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਮੁੜ,
ਬੱਚਾ ਬੈਠਾ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ।

੪੯. ਰਾਣੀ ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਉੱਚਾ ਗ਼ਮ

ਰਾਣੀ ਇੱਛਰਾਂ ਭਾਵੇਂ ਬੇਲੋੜ ਸੀ, ਨਾ ਮੰਗਦੀ ਕੁਝ ਸੀ ਉਹ ਰੱਬ ਪਾਸੋਂ,
ਆਖੇ ਸਦਾ ਉਹ ਮਾਂ, ਦਰਸ ਕੋਈ ਦਿਖਾ ਦੇਵੇ, ਪੂਰਨ ਦਾ ਇਕ ਵੇਰੀ,
ਲਵੇ ਉਹ ਮੇਰੀਆਂ ਲੱਖਾਂ ਜਾਨਾਂ, ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਮੈਂ ਵਾਰਸਾਂ ਓਸ ਘੜੀ
ਇਕ ਤੇ ਪਰ ਕਿੱਥੇ ? ਪੂਰਨ ਤਾਂ ਗਿਆ ਗਵਾਚ, ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਕੇ ਹਿਸ ਗਿਆ,
ਦੀਵੇ ਦੀ ਲਾਟ ਉਹ ਮੇਰੀ ਬੱਸ ਬੁੱਝ ਗਈ, ਹੁਣ ਕਦ ਜਗੇ, ਪੂਰਨ ਕਦ
ਮਿਲਦਾ ।
ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਸੀ ਦੁੱਖ ਵੱਡਾ, ਦੁੱਖ ਸੀ ਮਹਾਨ ਉੱਚਾ, ਤ੍ਰਿਖਾ, ਸੱਚ ਭਰਿਆ,
ਸੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਲਾ, ਇਨਸਾਨੀ,
ਉਸ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹਰ ਨੇਕ ਬੰਦਾ ਮੱਥਾ ਉਸ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਟੇਕਦਾ,
ਸਾਧੂ ਸੰਤ ਸਾਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਸਨ,
ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਲੋੜ ਕਾਈ ਇਕ ਪੂਰਨ ਪੁੱਤ ਦਾ ਦਰਸ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ…
ਅੰਨ੍ਹੀ ਢਹਿੰਦੀ, ਡਿਗਦੀ ਲੜਖੜਾਉਂਦੀ ਆਉਂਦੀ ਨੂੰ,
ਉੱਠ ਪੂਰਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਭਰੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ, ਨਾਲ ਮੋਹ ਦੇ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ ।

੫੦. ਪੂਰਨ ਤੇ ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ

ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਹੀ ਮਾਂ ਚੀਕ ਉੱਠੀ ।
ਨੈਣ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਏ, ਅਕਥਨੀਯ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾਰੂ ਸੀ ਉਹਦੀ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ।
ਛਾਤੀ ਮਾਂ ਦੀ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਭਰ ਉੱਠੀ, ਫਰਕੀ, ਕੰਬੀ,
ਆਖੇ ! ਹੈਰਾਨ ਹੋ, ਸੂਰਜ ਚਾਨਣਾ ਤੱਕ ਬਾਰਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਬਾਅਦ,
ਹੈਂ ! ਕੀ ਮੈਂ ਜੀਉਂਦੀ, ਕੀ ਮੈਂ ਮੋਈ, ਇਸ ਘੜੀ, ਇਹ ਜਿਸਮ ਮੇਰਾ ਹੈ ਕਿ
ਰੂਹ ਨਿਕਲਿਆ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਮਰ ਕੇ, ਇਹ ਸਮਾਂ ਕੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੇਸ਼ ਕੀ ਹੈ ?
ਹੈਂ ! ਇਹ ਮਰ ਗਿਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਆਇਆ, ਕਿ ਅੱਜ ਇਥੇ ਮੇਰੇ ਪੂਰਨ ਦਾ
ਮੈਨੂੰ ਹੱਥ ਲਗਦਾ ਹੈ ।
ਹੈਂ ! ਕੀ ਇਹ ਸਮਾਂ ਮੌਤ ਥੀਂ ਇਧਰ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਧਰ ਦਾ ਹੈ ? ਮੈਂ ਸੁਗੰਧੀ
ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਆਪਣੇ ਮੋਏ ਬੱਚੇ ਦੀ ਹੁਣ ।
ਹੈਂ ! ਕੀ ਮਰ ਕੇ ਮੇਲੇ ਇੰਜ ਹੁੰਦੇ ? ਕੀ ਰੱਬ ਦੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮੋਏ ਪੁੱਤ
ਤੇ ਮੋਈ ਮਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਮੁੜ ਹੁੰਦੇ ।

੫੧. ਪੂਰਨ ਪੁੱਤ ਤੇ ਇੱਛਰਾਂ ਮਾਂ ਦੀ ਜੱਫੀ

ਜੋਗੀ ਆਖਦਾ :
ਮਾਤਾ ਤੇਰਾ ਪਿਆਰ ਵੱਡਾ, ਤੇਰੇ ਪਿਆਰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜਿਵਾਲਿਆ ਹੈ ।
ਅਸਾਂ ਜੋਗੀ ਰਮਤੇ, ਨਾਥ ਦੇ ਬਾਲੜੇ ਹਾਂ,
ਤੈਨੂੰ ਭੁੱਲ ਲੱਗੀ,
ਪੂਰਨ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ-ਸੁਫ਼ਨਾ ਆਇਆ ਮਾਤਾ ।
ਦੇਖ ਸਾਨੂੰ ਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ, ਇਹ ਤੇਰੇ ਚਿਤ ਦੀ ਮਾਇਆ ਹੈ ।
ਜਦੋਂ ਵਾਜ ਸੁਣਿਆ, ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਕੂਕ ਉੱਠੀ, ਕੂਕ ਜਿਹੜੀ ਚੀਰ ਨੀਲਾਣ
ਜਾ ਵੱਜੀ ਰੱਬ ਦੇ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਚਰਨ ਨਾਲ ।
ਆਖੇ ! ਜੋਗੀ ਹੋ ਕੇ ਝੂਠ ਵਚਨ ਪਿਆ ਆਖਨਾਂ ਹੈਂ ?
ਸਦਕੇ, ਸਦਕੇ, ਸ਼ੁਕਰ, ਸ਼ੁਕਰ, ਰੱਬਾ ! ਸ਼ੁਕਰ, ਸ਼ੁਕਰ, ਦਾਤਾ ! ਸ਼ੁਕਰ, ਸ਼ੁਕਰ,
ਸਦਕੇ, ਸਦਕੇ, ਵਾਰੀ, ਵਾਰੀ ਬੱਚਾ ।
ਬੱਚਾ ! ਤੂੰ ਮੇਰਾ, ਤੂੰ ਪੂਰਨ, ਦੌੜ, ਘੁੱਟ, ਪਾ ਠੰਢੀ,
ਮੈਂ ਰੱਬ ਤੇਰੀ, ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਤੇਰਾ, ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਜਾਇਆ, ਮੈਂ ਪੰਘੂੜੇ ਪਾ ਤੈਨੂੰ ਰੱਖਿਆ, ਬੀਬਾ ।
ਬੱਚਾ ! ਮੇਰਾ, ਤੂੰ ਪੂਰਨ, ਤੂੰ ਪੂਰਨ, ਤੂੰ ਪੂਰਨ ।
ਧਾ ਕੇ, ਘੁੱਟ ਕੇ, ਨਪੀੜ ਕੇ ਵਾਂਗ ਇਕ ਬਾਲ ਪੰਜਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ, ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਪੂਰਨ
ਗਲ ਲਾਇਆ,
ਪੂਰਨ ਲੱਗਾ ਗਲੇ ਆਖ਼ਰ ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ,
ਚਾਰੋਂ ਨੈਣ ਤ੍ਰਿਮ ਤ੍ਰਿਮ ਕਰਦੇ, ਦੋਏ ਦਿਲ ਹਿੱਲਣ ਇਕ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਵਿਚ ਤੇ ਬਾਹਾਂ ਚਾਰੇ
ਵਾਂਗ ਖੰਭਾਂ ਪੰਖੇਰੂਆਂ ਦੇ ਕੰਬਦੀਆਂ ਸਨ ।
ਮਾਂ-ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਹੋਠ ਜਾ ਸੁੱਤੇ ਪੂਰਨ ਜੋਗੀ ਦੀ ਬਿਭੂਤਾਂ ਹੇਠ, ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਮੂੰਹ
ਅੰਦਰੇ ।
ਬਾਹਾਂ ਪਸਾਰ ਦੋਵੇਂ ਮਿਲੇ, ਤੇ ਵੇਲਾ ਵਕਤ ਸਭ ਭੁੱਲੇ,
ਉਥੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹੇ ਖੜ੍ਹੇ, ਪਿਆਰ ਸਮਾਧੀ ਅਖੰਡ ਵਿਚ ਸੁੱਤੇ, ਸ਼ੁਕਰ ਵਿਚ ਸੁੱਤੇ, ਰੱਬ ਦੇ
ਦਿਲ ਵਿਚ ਸੁੱਤੇ ।
ਪੁੱਤ ਜੋਗ ਭੁੱਲਿਆ , ਮਾਂ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਸਭ ਭੁੱਲੀ,
ਉਹ ਗਭਰੂ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਰ ਮਾਂ ਦੀ ਜੱਫੀ ਵਿਚ ਸੁੱਤਾ,
ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਪਈ ਮੁੜ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਦੀ ਝੋਲੀ ।

ਯੋਗੀ-ਮਾਂ ਦਾ ਬੱਚਾ, ਯੋਗੀ ਰਾਜ ਧਿਆਨੀ,
ਯੋਗ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਜੱਫੀ ਵਿਚ, ਪੂਰਨ ਯੋਗ ਦੀ, ਇਕ ਬੁੱਤ ਸਮਾਧੀ
ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਅਮਰ ਹੋਇਆ ।
ਇਉਂ ਮਿਲੇ ਆਖ਼ਰ :
ਰੱਬ ਹੈ ਵਿਛੁੜੇ ਮਿਲਾਣ ਵਾਲਾ ।